หญ้าฝรั่น คือเครื่องเทศสมุนไพร ที่สำคัญชนิดหนึ่งของโลก มีชื่อสามัญเรียกกันทั่วโลกว่า Saffron อ่านว่า ซะฟะรัน ตามสำเนียงของชาวอาหรับ ซึ่งมีบางข้อมูลได้ตั้งข้อสังเกตไว้ว่า หญ้าฝรั่น อาจจะเป็นชื่อที่แผลงเสียงมาจากซะฟะรัน ซึ่งเรียกตามสำเนียงที่เข้ากับลิ้นคนไทยในสมัยโบราณก็อาจเป็นได้ เพราะสมุนไพรชนิดนี้ เข้ามาในประเทศไทยนานแล้วเป็นร้อยปี ในประวัติศาสตร์ของโลกก็บันทึกไว้ว่า มนุษย์ใช้ประโยชน์จากซะฟะรันมานานเป็นพันปีแล้ว ทั้งในจีน อินเดีย ยุโรป และกลุ่มชาติอาหรับตะวันออกกลาง และที่สำคัญก็คือในปัจจุบันนี้หญ้าฝรั่นเป็นเครื่องเทศสมุนไพรที่มีราคาแพงที่สุดในโลกเมื่อคิดราคาตามน้ำหนัก ในบ้านเราเมื่อสั่งนำเข้ามาจะซื้อขายกันอยู่ในหลักแสนบาทต่อ 1 กิโลกรัม ตามคุณภาพและแหล่งที่นำเข้า
หญ้าฝรั่นเป็นพืชล้มลุก มีอายุหลายปี มีลำต้นแท้เป็นหัวกลมๆ อยู่ใต้ดิน มีเส้นใยห่อหุ้มหนาแน่น มีใบและก้านดอกแทงออกจากหัว ใบเรียวเล็กแหลมชี้ตรง ยาว 10-30 เซนติเมตร เมื่อดูไกลๆ คล้ายกับต้นหอม หรือต้นหญ้า ดอกสีม่วง มีกลีบดอก 5-6 กลีบ เมื่อดอกบานจะดูคล้ายๆดอกบัวบาน และ บานอยู่ 2-3 สัปดาห์ ภายในดอกมีเกสรตัวเมีย สีแดง 3 เส้น ยาวพ้นตัวดอก เกสรตัวผู้สั้น มีสีส้ม ซึ่งชื่อของ ซะฟะรัน หรือ หญ้าฝรั่น ที่เป็นเครื่องเทศสมุนไพร ก็ยังหมายถึง เกสรตัวเมียสีแดง 3 เส้น นี้โดยเฉพาะด้วย
สาเหตุที่หญ้าฝรั่น หรือ เกสรตัวเมียสีแดง มีราคาแพงมาก ก็เป็นเพราะว่ากว่าจะรวบรวมเกสรตัวเมีย
เพื่อนำไปคั่วให้แห้ง จนได้น้ำหนัก 1 กิโลกรัม อาจต้องใช้ดอกสีม่วงถึง150,000 ดอก และการเก็บเกสรจากดอก จะต้องใช้แรงงานมือคนเท่านั้น เหมือนการเก็บใบชา เพื่อป้องกันไม่ให้ส่วนอื่นบอบช้ำ นอกจากนี้ต้นหญ้าฝรั่น ยังปลูกได้ในพื้นที่แค่ไม่กี่แห่งบนโลกใบนี้ ได้แก่ ประเทศอิหร่าน ซึ่งมีดิน ฟ้า อากาศ และภูมิประเทศตามธรรมชาติที่เหมาะสมที่สุด ผลผลิตจึงมีคุณภาพดีมาก และปลูกได้มากที่สุดถึง 80% จากผลผลิตทั้งหมดในโลก นอกนั้นก็กระจายไปในประเทศ เยอรมัน สเปน ฝรั่งเศส อิตาลี และ อินเดียตอนเหนือ ซึ่งคุณภาพและราคาก็จะด้อยลงไป
หญ้าฝรั่น เป็นเครื่องเทศที่มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัวและมีรสค่อนข้างขม นิยมใช้ เพื่อปรุงแต่ง สี กลิ่น รส ของอาหารพื้นเมืองในหลายๆ ประเทศ และยังเป็นส่วนผสมสำคัญในตำรับอาหารฝรั่งเศสอีกด้วย นอกจากนี้ยังมีการนำไปใช้ในอุตสาหกรรมต่างๆ เช่น ขนม ขนมปัง อาหาร เครื่องดื่ม สุรา น้ำหอม เป็นต้น สำหรับในส่วนสรรพคุณสมุนไพร ได้แก่ มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยป้องกันมะเร็ง ช่วยเสริมภูมิคุ้มกันให้กับร่างกาย ช่วยบำรุงระบบประสาทต่างๆ ช่วยลดคอเลสเตอรอลในหลอดเลือด ช่วยบำรุงหัวใจ ทำให้เจริญอาหาร
ในปัจจุบันมีการแบ่งเกสรแห้งขนาด 1 กรัม 5 กรัม 10 กรัมบ้าง บรรจุใส่กล่องขนาดเล็กหรือใส่ขวดที่มีรูปร่างสวยงาม เพื่อใช้เป็นของขวัญของฝาก เพราะที่จริงแล้วหญ้าฝรั่นมีความเข้มข้นมาก เวลาใช้ปรุงอาหารนั้นเราก็ใช้เพียงนิดเดียวเท่านั้น
