ว่านนางคำ เป็นพรรณไม้ในวงศ์ขิง ซึ่งพืชทั้งหมดในวงศ์นี้ล้วนแล้วแต่แต่เป็นไม้ล้มลุก มีเหง้าที่เป็นส่วนของลำต้นอยู่ใต้ดิน มีกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ มีต่อมน้ำอยู่ในเซลล์พืชที่เป็นน้ำมันหอมระเหย โดยว่านชนิดนี้มีลักษณะใกล้เคียงกับต้นขมิ้น แต่มีขนาดใบที่กว้างกว่า และมีเส้นสีแดงบริเวณกลางใบและขอบใบ เจริญเติบโตได้ดีทั้งในเขต ร้อนและเขตอบอุ่นที่ มีความชื้นสูง ศูนย์กลางการกระจายพันธุ์อยู่ที่ทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คนไทยเรานิยมนำพืชวงศ์นี้มาใช้ประกอบอาหารหรือนำมาใช้เป็นเครื่องเทศ ทั้งขิง ประชาย กระวาน ขมิ้น หรือบางชนิด อย่างว่านชักมดลูก มหาหงส์ ก็ถูกนำมาใช้เป็นยาสมุนไพรพื้นบ้าน ส่วนบางชนิด เช่น ดอกดาหลาและดอกกระเจียว ก็นำไปใช้เป็นไม้ประดับ
ว่านนางคำ มีลำต้นสูงไม่เกิน 1 เมตร โดยลำต้นเหนือดินเกิดจากกาบใบที่ค่อยๆแตกออกมาซ้อนกันเป็นชั้นๆ เรียงตัวกันกลายเป็นลำต้นเทียม เหง้าหรือหัวว่านขนาดใหญ่อยู่ในดิน โดยลำต้นจะแทงขึ้นจากบริเวณส่วนยอดของหัว ส่วนของเหง้าจะมีแง่งแตกแขนงออกไป เนื้อในเหง้าจะมีสีเหลืองเข้มคล้ายขมิ้น โดยจะงอกขึ้นมาใหม่ทุกครั้งในช่วงฤดูฝน ส่วนฤดูหนาวจะถือว่าเป็นช่วงฟักตัว มีดอกสีขาวแกมเขียว มักผลิดอกในช่วงต้นฤดูฝน โดยรูปทรงดอกจะเป็นช่อทรงกระบอกคล้ายดอกกระเจียว ยาวประมาณ 7 เซนติเมตร หากปลูกเป็นทุ่งจะมีความสวยงามเป็นอย่างมาก
ในบ้านเรานั้นมีการนำว่านชนิดนี้มาใช้ประโยชน์หลายอย่างแม้ว่าจะไม่สามารถนำมารับประทานสดๆ เพราะรสชาติฝาดเหลือเกินนั่นแหละครับ แต่ก็สามารถนำมาใช้ทั้งในการนำมาเป็นเครื่องเทศดับกลิ่นคาวในการประกอบอาหาร ทั้งเป็นวัตถุดิบในการผลิตเครื่องสำอาง และยังนำมาใช้เป็นสมุนไพร โดยใช้เข้าสูตรกับสมุนไพรตัวอื่นๆ เพื่อใช้เป็นยาลดกรดในกระเพาะอาหาร ปรับธาตุในร่างกาย ใช้เป็นยาเจริญอาหาร บรรเทาอาการคันบนผิวหนัง และยังสามารถนำว่านนางคำสดมาผสมน้ำเปล่า เพื่อใช้ปราบเหาในคน หรือขจัดทั้งตัวหมัดและเห็บในสุนัขกันด้วย
การปลูกว่านนางคำนั้น เรานิยมขยายพันธุ์ด้วยการแยกเหง้า เริ่มต้นจากการเลือกเหง้าพันธุ์ที่ดี เหง้าสมบูรณ์ ก่อนที่จะปลูกเราต้องไถพรวนดิน 2 รอบ ผสมปุ๋ยคอกให้เสร็จสรรพ ขุดร่องลึก 10 เซนติเมตร เว้นระยะห่างให้พอเหมาะแก่การดูแลแปลงนะครับ ส่วนใหญ่เราจะปลูกกันในช่วงต้นฤดูฝน เพียงแค่นำแง่งไปวางเรียงในร่องที่เราขุดไว้ แต่ละต้นห่างกัน 40 เซนติเมตร แล้วเกลี่ยดินให้มิดหัว ให้น้ำตามปกติ ไม่เกิน 10 เดือน พอใบเริ่มเฉา เราก็จะสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตเพื่อนำมาแปรรูปเป็นว่านนางคำแห้ง หรือจัดส่งให้แก่โรงงานผลิตสมุนไพรต่างๆ ได้แล้วครับ
