หอยแครง คือหอยทะเลที่คนไทยเรานิยมบริโภคกันเป็นอันดับต้นๆ โดยเฉพาะเมนูหอยแครงสดลวกจิ้มเนื้อหอยหวานฉ่ำ ปะทะกับน้ำจิ้มซีฟู้ดรสเปรี้ยวเผ็ดจี๊ด ทำให้หลายคนไม่อาจห้ามใจ จะต้องสรรหาเมนูนี้มากินให้ได้อยู่เสมอ แม้ว่าราคาหอยแครงในปัจจุบัน จะแพงมากขึ้นกว่าเมื่อ 7- 8 ปีก่อน 3-4 เท่าตัวแล้วก็ตาม ซึ่งก็มีหลายคนที่สงสัยอยู่เช่นกันว่า ทำไมราคาหอยแครง จึงพุ่งแรงแบบก้าวกระโดด ต่างจากหอยทะเลชนิดอื่นๆ ซึ่งอาจจะตอบแบบกว้างๆได้ว่า เป็นเพราะความต้องการบริโภคหอยแครงนั้นมีอยู่สูงตลอดเวลา แต่สวนทางกับปริมาณหอยแครงในประเทศที่ลดลงทุกปี แม้หอยแครงจะเพาะเลี้ยงในเชิงการค้าก็ตาม แต่ผลผลิตก็ยังลดลงโดยตลอด แม้จะไม่ขาดแคลน แต่ก็ส่งผลให้การเลี้ยงหอยแครงมีต้นทุนสูง ราคาหอยแครงจึงแพงมากขึ้น
หอยแครง ที่เลี้ยงเชิงการค้าแทบทั้งหมดในประเทศไทย เป็นการเพาะเลี้ยงในแหล่งน้ำทะเลธรรมชาติ พื้นที่ที่เหมาะสมจะต้องเป็นชายฝั่งทะเลที่เป็นหาดโคลน มีความลาดเอียงเล็กน้อย ดินควรเป็นดินโคลนเรียบหรือ ดินเลนละเอียด มีหน้าดินหนาไม่น้อยกว่า 50 เซนติเมตร เพราะหอยแครงจะชอบฝังตัวอยู่ตามหาดโคลน แบบนี้ทั่วไปจนถึงแนวที่ห่างฝั่งออกไปประมาณ 2 กิโลเมตร ความลึกของน้ำบริเวณแหล่งเลี้ยง 0.5-1 เมตร และไม่ควรให้หอยได้มีโอกาสตากแดดอยู่ในที่แห้ง ควรเป็นอ่าวที่บังคลื่นลมได้ และมีกระแสน้ำไม่ไหลแรงนัก ช่วงน้ำขึ้นหอยแครงจะขึ้นมาที่ผิวดินเพื่อหาอาหารจากกระแสน้ำขึ้น ส่วนช่วงน้ำลงก็จะฝังตัวใต้ผิวดิน
พื้นที่แหล่งธรรมชาติที่เหมาะสมต่อการเลี้ยงหอยแครง คือปัจจัยสำคัญที่จะสร้างความสำเร็จ หรือล้มเหลว ให้กับการเลี้ยงหอย แต่ในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมาจนถึงวันนี้ ได้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติที่แปรปรวนขึ้นหลายอย่าง จนเกิดเป็นปัญหาสิ่งแวดล้อม รวมไปถึงปัญหาการปล่อยน้ำเสียของมนุษย์ ลงสู่แหล่งน้ำธรรมชาติ ซึ่งเป็นปัญหาสะสมต่อเนื่องกันมายาวนาน ทำให้แหล่งน้ำธรรมชาติทั้งน้ำจืด และน้ำเค็มในหลายพื้นที่ ที่ไม่มีการดูแลแก้ไขปัญหา เกิดความเสียหายทรุดโทรม และขาดความอุดมสมบูรณ์ ไม่เหมือนในอดีต ประเทศไทยเองเคยเป็นแหล่งใหญ่ที่เพาะเลี้ยงหอยแครง ทุกวันนี้ยังแทบจะหาลูกหอยแครงธรรมชาติมาเลี้ยงเองไม่พอ ต้องสั่งลูกหอยแครงจากประเทศมาเลเซีย และเมียนมาร์ ซึ่งมีต้นทุนสูง เข้ามาเลี้ยงแก้ปัญหาแต่ผลผลิตที่ได้ก็ไม่ดีดังเดิม มีอัตราการตายสูง เพราะสภาพแวดล้อมเสื่อมโทรม หอยที่เพาะเลี้ยงก็อ่อนแอและอาจตายได้ทุกเมื่อ หากเกิดปัญหาเฉพาะหน้าในแหล่งน้ำที่เพาะเลี้ยง ซึ่งนี่คือที่มาที่ทำให้หอยแครงมีราคาแพง
ปัจจุบันมีกลุ่มเกษตรกรและนักวิชาการ ที่ตำบลคลองโคน จังหวัดสมุทรสงคราม ร่วมกันคิดวิธีการเลี้ยงหอยแครงในบ่อดินกึ่งปิดขึ้น ในพื้นที่ติดกับแหล่งน้ำธรรมชาติ เพื่ออาศัยน้ำขึ้นน้ำลงจากธรรมชาติมาช่วยเปลี่ยนถ่ายน้ำ ทำให้ควบคุมคุณภาพน้ำได้ ป้องกันปัญหาการตายหมู่ และมีการเพาะเลี้ยงแพลงค์ตอนเพื่อใช้เป็นอาหารให้แก่หอยแครง ซึ่งยังอยู่ในขั้นการวิจัยพัฒนา เพื่อหาวิธีการที่ได้ผลคุ้มค่าทางเศรษฐกิจมากที่สุด หากผลวิจัยสำเร็จเมื่อไร เราก็มีโอกาสลดต้นทุน ทำกำไรงามๆ ได้ครับ
