ราชพฤกษ์ คือชื่อของต้นไม้ที่ให้ดอกสีเหลืองอร่ามในฤดูแล้ง ที่เรามักพบเห็นทั่วไปตลอดข้างทางถนนสายใหญ่ๆ จนถูกขนานนามว่าดอกลมแล้ง ซึ่งเราจะออกดอกสีเหลืองสดสวยงามในช่วงฤดูแล้ง ราชพฤกษ์เป็นไม้ล้มลุก ขนาดลำต้นเล็กแต่ให้ความสูงถึง 15 เมตร มีลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งรอบทิศ เนื้อไม้เปราะ แต่เปลือกลำต้นนั้นมีความเหนียว ผิวเปลือกเรียบเนียนตามประกาศของกรมป่าไม้ ได้จัดให้ต้นราชพฤกษ์เป็นต้นไม้ประจำชาติของไทยเรา จัดเป็นไม้เสริมมงคล เพราะมีชื่อที่เป็นมงคล จนถูกนำไปใช้ในการปรกอบพิธีต่างๆ ที่มีความผูกพันกับประเพณีของไทยเรา เช่นการนำเนื้อไม้ไปใช้เป็นเสาหลักเมือง หรือไม้คฑาจอมพลสำหรับจอมทัพ เป็นต้น
นอกจากนั้น ต้นราชพฤกษ์ยังถูกนำมาใช้ในการประกอบพิธีลงเสาเอกบ้านใหม่ และนำมาปลูกเพื่อความเป็นสิริมงคลของบ้าน โดยนิยมปลูกทางฝั่งตะวันจกเฉียงใต้ ตามความเชื่อที่ว่า บ้านใดปลูกไว้แล้วจะทำให้สมาชิกในบ้านมีความรุ่งเรืองเป็นหลายเท่าทวีคูณ ตามชื่อเรียกทั่วๆ ไปว่าต้นคูณ และยังนำใบไปใช้ในการพรมน้ำมนต์เพื่อปัดเป่าภยันตรายต่างๆ อีกด้วย และยังถูกนำไปใช้เป็นต้นไม้ประจำสถาบันการศึกษาหลายที่ เช่นมหาวิทยาลัยราชภัฎสุราษฎร์ธานี มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ,และสถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ เป็นต้น
ในส่วนของการนำไปใช้ประโยชน์ด้านสมุนไพร ได้พบว่าการแพทย์พื้นบ้านและการแพทย์แผนไทย นำส่วนต่างๆ ของต้นราชพฤกษ์มาใช้ ทั้งส่วนของใบ ดอก เปลือกไม้ แก่นไม้ ราก ฝักแก่ และเมล็ด โดยในส่วนของใบราชพฤกษ์ถูกนำมาใช้เป็นยาขับพยาธิ ดอกนำมารักษาแผลอักเสบ เปลือกไม้ใช้บำรุงเลือดและธาตุ รากใช้ในการลดไข้ แก้ร้อนใน เมล็ด ใช้เพื่อรักษาอาการปวดเกร็งในลำไส้และลดระดับไขมันในเส้นเลือด ส่วนฝักแก่ใช้เป็นยาระบาย จนทำให้ถูกนำมาใช้เป็นส่วนผสมของตำรับยาสมุนไพรต่างๆ เช่น น้ำมันนวด ลูกประคบ ใบแห้งบดผงพอกข้อ และชาจากใบอบแห้ง เป็นต้น
การขยายพันธุ์ต้นราชพฤกษ์ นิยมขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ดมากกว่าการปักชำกิ่ง เพราะจะได้ลำต้นที่ใหญ่ เติบโตเร็ว โดยใช้เมล็ดที่ได้จากฝักที่แก่เต็มที่ โดยสามารถสังเกตจากสีเปลือกฝักที่เข้มจัดในช่วงปลาเดือนเมษายนหรือต้นพฤษภาคม เลือกฝักจากต้นพันธุ์ที่มีลำต้นสมบูรณ์ ตั้งตรง ปลอดโรค ฝักต้องอวบไม่มีร่องรอยแมลง แล้วนำมากะเทาะเอาเมล็ดออก แล้วนำเมล็ดที่ได้มาแช่ในกรดกำมะถันเข้มข้นประมาณ 50-60 นาที แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด ตัดเปลือกออกพองาม แล้วต้มในน้ำเดือด 2 นาที ก่อนที่จำนำมาพักไว้ให้เย็น เป็นการกระตุ้นให้เมล็ดงอกเร็วขึ้น ก่อนที่จะนำไปหว่านในแปลง หรือเพาะในถุงเพาะชำต่อไป
ต้นราชพฤกษ์เป็นต้นไม้ที่เติบโตช้าในช่วง 3 ปีแรก และจะเริ่มออกดอกในปีที่ 4-5 ดังนั้นเพื่อนๆ เกษตรกรที่ตั้งใจปลูกจะต้องวางแผนล่วงหน้าพอสมควรนะครับ กว่าจะได้เห็นดอกเหลืองๆ สวยๆ ต้องใจเย็นๆ นะครับ
