มะตูม เป็นพืชพันธุ์ผลไม้ไทยชนิดหนึ่งที่อยู่คู่กับบ้านเรามาช้านาน ภาษาเหนือเรียกผลไม้ชนิดนี้ว่ามะปีน ผู้คนจะนิยมบริโภคผลมะตูมสุก เพราะผลมะตูมให้รสชาติหวาน ใช้ทานเพื่อดับร้อน แก้กระหายน้ำได้เป็นอย่างดี ที่สำคัญใบของมะตูมยังสามารถนำไปใช้ปรุงรสประกอบอาหาร รวมทั้งทานสดๆ คู่กับน้ำพริก ยำและลาบ หรือ แกงต่างๆได้ด้วย ส่วนผลมะตูมนั้น สามารถนำมาแปรรูปได้หลากหลาย ซึ่งแต่เดิมนั้นเราสามารถเก็บผลมะตูมได้จากต้นมะตูมที่มีอยู่ในธรรมชาติ ซึ่งเจริญเติบโตอยู่ในป่าละเมาะหรือท้องทุ่งทั่วไป เพราะต้นมะตูมนั้นสามารถขึ้นได้ในดินทุกชนิด ชื่นชอบแสงแดดและความชื้นในระดับปานกลาง สามารถทนกับสภาพแวดล้อมอากาศบ้านเราได้เป็นอย่างดี จึงพบเห็นได้ไม่ยาก
แต่หากอยากจะปลูกต้นมะตูมไว้เพื่อนำมาผลมาแปรรูป วิธีการปลูกต้นมะตูมก็ไม่ยาก โดยเราสามารถเพาะพันธุ์ได้ 2 วิธีด้วยกัน วิธีแรก คือ การเพาะเมล็ด และ อีกวิธีคือการปักชำกิ่ง การปลูกต้นมะตูมลงแปลงนั้น เริ่มจากการเตรียมดินในการปลูก ดินที่ใช้ปลูกมะตูมสามารถใช้ได้ทุกชนิด โดยขุดหลุมให้มีขนาด 50×50 เซนติเมตร และเว้นระยะห่างระหว่างต้นระหว่างแถวพอประมาณ จากนั้นก็นำต้นกล้ามะตูมปลูกลงแปลงได้ในทันที โดยค่อยๆ ตัดถุงที่หุ้มบริเวณรากไว้ไม่ให้โดนราก จากนั้นก็ค่อยๆ กลบหลุมให้เรียบร้อยและใช้ไม้ผูกค้ำไว้เพื่อไม่ให้ลมพัดต้นล้ม วิธีการดูแลให้หมั่นรดน้ำและใส่ปุ๋ยเป็นประจำ โดยปุ๋ยที่ใช้เป็นปุ๋ยคอกประมาณ 1 บุ้งกี๋ต่อต้น โรยรอบๆ ต้นเว้นระยะห่างประมาณ 1 ฟุต หมั่นตรวจตราและกำจัดแมลงและวัชพืชศัตรูพืช ใช้เวลาราว 4-5 ปีจึงได้ผลผลิตเพื่อนำมาแปรรูป
มะตูมสามารถแปรรูปได้หลายแบบ ไม่ว่าจะเป็น น้ำมะตูมพร้อมทาน เค้กมะตูม มะตูมเชื่อม มะตูมอบแห้ง ชามะตูมและลูกอมมะตูม สำหรับเครื่องดื่มที่น้ำมะตูมนั้นมีวิธีการผลิต คือ ให้นำผลมะตูมฝานเป็นแว่นๆ จากนั้นนำไปตากแดด หลังจากตากแดดแห้งดีแล้ว นำมาคั่วเพื่อให้ได้น้ำมะตูมมีกลิ่นหอม โดยการต้มน้ำจนเดือด ประมาณ 10-15 นาที ใส่มะตูมที่ผ่านการตากแดดและคั่วลงไปในน้ำต้ม 2-3 ชิ้น เพื่อคั้นเอารสชาติและกลิ่นน้ำมะตูมจะได้น้ำมะตูมประมาณ 1 แก้ว เมื่อต้มเสร็จแล้วก็ให้บีบกรองเอาเฉพาะน้ำก็จะได้น้ำมะตูมหอมชื่นใจ นอกจากเครื่องดื่มน้ำมะตูมแล้ว เรายังสามารถนำมะตูมไปแปรรูปบดเป็นผงชงกับน้ำร้อนดื่มเป็นชากันได้อีกด้วย โดยเพียงแค่นำมะตูมตากแห้งมาบดสับให้ละเอียดเป็นผงบรรจุเก็บไว้ เพียงเท่านี้ก็ได้ชามะตูมพร้อมชงดื่มทานกันได้ร้อนๆ แล้วครับ เรียกได้ว่ามะตูม คือ ผลไม้ไทยอีกหนึ่งชนิดที่สามารถแปรรูปได้ไม่ยากและมีตลาดรองรับทั้งไทยและต่างประเทศเลยครับ
