พืชสวน (Horticulture) หมายถึง พืชต่างๆ ที่ใช้พื้นที่ปลูกไม่มาก เน้นเรื่องการดูแลเอาใจใส่แบบละเอียดถี่ถ้วน หรือที่เราเรียกกันว่าการดูแลอย่างประณีต ไม่ว่าจะเป็นผัก ผลไม้ ดอกไม้ และไม้ประดับ ที่หลังจากปลูกแล้วสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้หลายรอบ แตกต่างจากพืชไร่ที่หากจะปลูกในเชิงการค้าต้องใช้พื้นที่ขนาดใหญ่ในการปลูก และสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ครั้งเดียว แต่ไม่ต้องดูแลใส่ใจมากเท่ากับพืชสวน ทั้งนี้ทั้งนั้น ผลผลิตของพืชสวนจะมีราคารับซื้อในตลาดที่ดีกว่าพืชไร่ เพราะอย่างที่เรารู้กันดีว่า พืชกลุ่มนี้ส่วนใหญ่ใช้เวลาในการเพาะปลูกและดูแลที่ยาวนานกว่าจะได้ผลผลิตและต้องมีค่าใช้จ่ายในการดูแลไม่น้อย
พืชสวนยังถูกจัดแบ่งเป็นกลุ่มย่อยๆ ลงไปได้เป็น
- ไม้ดอกไม้ประดับ ภาษาอังกฤษเรียกว่า Ornamental Horticulture เป็นพืชที่ถูกปลูกขึ้นมาเพื่อนำส่วนต่างๆ ของพืชมาใช้ในการประดับตกแต่ง ไม่ว่าจะเป็นพืชที่ตัดดอกหรือใบไปใช้เพื่อการปักแจกันหรือบูชาพระ อย่างมะลิ กุหลาบ หรือจะนำทั้งกระถางไปวางประดับตกแต่งตามบ้านเรือน ภายในและภายนอกอาคาร เช่น ว่านต่างๆ และพืชที่ใช้ในงานภูมิสถาปัตย์ ที่นำไปปลูกสำหรับปรับภูมิทัศน์ภายนอกอาคารบ้านเรือนและบริเวณถนน
- พืชผัก ที่ปลูกขึ้นมาเพื่อใช้สำหรับบริโภคทั้งรับประทานเดี่ยว นำไปประกอบอาหารและใช้เพื่อเป็นสมุนไพร ทั้งส่วนใบ ผล หรือหัว เช่น คะน้า กะหล่ำปลี มะระจีน กระเทียม เป็นต้น
- พืชผล เป็นพืชที่เราปลูกเพื่อนำผลไม้มาใช้เพื่อการบริโภคเช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น สับปะรด เงาะ ลำไย ขนุน เป็นต้น
จะเห็นได้ว่า พืชสวน เป็นพืชที่นอกจากใช้เป็นอาหารแล้ว ยังเป็นความสุนทรีย์ให้แก่มนุษย์ และในยุคที่มลพิษทางอากาศ ฝุ่นควันมีมากขึ้น อากาศร้อนขึ้น พืชเหล่านี้หลายชนิดยังช่วยฟอกอากาศ ดูดซับฝุ่นและความร้อนไปในตัวได้ด้วย
อุตสาหกรรมพืชสวนในไทยเราที่คนส่วนใหญ่ทราบกันดีคือ การผลิตผลไม้เมืองร้อน ประเภท ทุเรียน มังคุด มะม่วง และไม้ดอก อย่างกล้วยไม้ ปทุมมาและดอกหน้าวัว ที่ผลิตเพื่อการบริโภคและส่งออกนั้น สร้างรายได้และเงินหมุนเวียนให้แก่เกษตรกรจำนวนมาก และการมีผลผลิตเพียงพอในการบริโภคภายในประเทศ ทำให้เรามีผักผลไม้สดๆ ให้บริโภคได้อย่างพอเพียง และผนวกเข้ากับความพร้อมด้านปศุสัตว์ ที่มีทั้งหมู เป็ด ไก่ โค ที่สามารถเลี้ยงไว้เพื่อบริโภคในประเทศ รวมทั้งการประมงที่มีทะเลขนาบสองด้ามขวานไทยเรา ทำให้คนไทยเราสามารถเข้าถึงอาหารได้ง่าย ไม่จำเป็นต้องนำเข้าอาหารจากต่างประเทศมากนัก และก่อให้เกิดอาชีพด้านการเกษตรและอาชีพที่เกี่ยวเนื่องได้ไม่น้อย จึงนับได้ว่า พืชสวน พืชไร่ ปศุสัตว์ ประมง เป็นอุตสาหกรรมที่ทำให้เกิดความมั่นคงอาหารของประเทศไทยเราและสามารถเป็นแหล่งผลิตที่สำคัญของโลก
