ต้นพะยอม ไม้ยืนต้นผลัดใบ เป็นไม้ที่อยู่ในวงศ์ยางนา เติบโตในป่าดิบชื้น พบได้ในประเทศในแถบอินโดจีน ได้แก่ เมียนมาร์, ลาว, กัมพูชา, เวียดนาม, มาเลเซีย และไทย จัดเป็นไม้หายากและใกล้จะสูญพันธุ์ โดยต้นพะยอมมีชื่อเรียกในแต่ละท้องถิ่นต่างกันไป เช่นทางภาคเหนือจังหวัดน่านจะเรียกว่าต้นยางหยวก จังหวัดอื่นๆ ทางภาคเหนือเรียกต้นขะยอมดง แต่ที่เชียงใหม่จะเรียกว่า ต้นกะยอมเหมือนทางอีสาน ยกเว้นที่ร้อยเอ็ดจะเรียกว่า ต้นแคน โดยต้นพะยอมเป็นไม้ที่อยู่ถนนเส้นสวนดอก ตั้งแต่หน้าโรงพยาบาลมหาราชไปจนถึงบริเวณหน้าวัดสวนดอกละแวกตลาดต้นพะยอม
เนื้อไม้จากต้นพะยอมถูกนำแปรรูปเพื่อใช้ในงานก่อสร้าง ด้วยเนื้อไม้มีสีอ่อนน่าใช้คล้ายไม้ตะเคียนทอง และมีความแข็งแรงทนทาน สามารถใช้เป็นเสาเรือน และไม้โครงสร้างสำคัญอื่นๆ ทั้ง พื้นบ้าน ฝาผนัง ขื่อ ตง และนำมาทำเป็นไม้หมอนรางรถไฟ นำมาประกอบเป็นเกวียน เรือ จนกระทั่งทำเป็นเครื่องใช้ไม้สอยที่เป็นไม้ เช่น ลูกกระเดื่องตำข้าว คราด ไม้ตีพริก ครกไม้ ไม้กระบะรถบรรทุก เป็น นอกจากนำลำต้นมาใช้ประโยชน์เป็นไม้แปรรูปแล้ว ยังนำดอกอ่อนมารับประทานแบบสดๆ หรือนำไปลวกน้ำเดือดๆ จิ้มน้ำพริกได้ หลายบ้านยังนำไปใช้เป็นส่วนประกอบของเมนูแกงส้มและแกงเลียง หรือจะนำไปผัดใส่สามชั้น ส่วนของเปลือกไม้ถูกนำมาเคี้ยวแทนการเคี้ยวหมากได้
ภูมิปัญญาโบราณจะนำเปลือกไม้และเนื้อไม้จากต้นพะยอมมาใช้เป็นสารกันเสียธรรมชาติ โดยจะนำเปลือกไม้แลเนื้อไม้ชิ้นเล็กๆ มาสับแล้วนำไปใส่ในโหลอาหารประเภทหมักดองหรือนำไปใส่กระบอกรองน้ำตาลสดเป็นการยืดอายุอาหารได้ดี ส่วนน้ำยางที่ได้จากเปลือกของลำต้น หรือที่เราเรียกกันว่า “ชันยาง” นั้น สามารถนำไปผสมเข้ากับน้ำมันเพื่อใช้เป็นยาแนวงานไม้ต่างๆ รวมทั้งยาแนวเรือ ขณะเดียวกันในอุตสาหกรรมฟอกหนัง ยังได้นำแทนนินจากเปลือกไม้ไปใช้ประโยชน์อีกด้วย ในส่วนของการนำมาใช้ในด้านสมุนไพรนั้น
ต้นพะยอม เป็นต้นไม้ที่มีลำต้นสูงประมาณ 15-40 เมตร ลำต้นเปลา แตกกิ่งที่ปลายยอด เรือนยอดกลมเป็นลักษณะพุ่มโปร่ง เปลือกต้นไม้มีสีเทาแก่ เปลือกไม้ขรุขระ แตกเป็นสะเก็ด มีร่องลึก หากมีรอยแผลบริเวณเปลือกไม้จะมีน้ำยางเหนียวไหลออกมา แตกใบเดี่ยวสีเขียวแบบเรียงสลับ แผ่นใบเรียบเนียนเป็นมัน ขอบใบขนาน โคนใบมน ปลายใบสอบ ผลิดอกสีขาวครีม มีกลิ่นหอมขจรขจาย กลีบดอกยาว รี มี 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมต่อเป็นเนื้อเดียวกัน ดอกจะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1-2 เซนติเมตรเมื่อบานเต็มที่ ให้ผลขนาดเล็ก ภายในผลมีเมล็ดที่สามารถนำไปเพาะขยายพันธุ์ได้
