การเลี้ยงม้าหรือที่เราอาจจะเรียกว่าการเพาะพันธุ์ม้านั้น มีในประเทศไทยเรามาช้านาน แต่สำหรับมือใหม่ที่จะกระโดดเข้ามาสู่วงการนี้ส่วนใหญ่แล้วจะเริ่มจากใจรักเป็นสำคัญ เพราว่าการทำฟาร์มเลี้ยงสัตว์นั้นจะต้องใส่ใจดูแลอย่างใกล้ชิด ต้องรู้จักและเข้าใจพื้นฐาน พฤติกรรม และนิสัยใจคอของม้าเป็นอย่างดี ขณะเดียวกันต้องศึกษาทำความเข้าใจตลาดม้าเพื่อการค้า แม้ว่าจะเป็นอุตสาหกรรมที่สร้างกำไรได้แต่ถือว่าเป็นตลาดที่มีการแข่งขันสูง ดังนั้นม้าที่ตลาดต้องการต้องมีลักษณะเด่นและมีคุณภาพสูง
สายพันธุ์ม้าที่นำมาเลี้ยงเพื่อการค้านั้น แม้ว่าจะมีหลายสายพันธุ์ แต่ในบทความนี้เราจะหยิบยกมาเล่าสู่กันฟังเพียงบางส่วนเท่านั้น ได้แก่ สายพันธุ์อาหรับหรือสายพันธุ์อารเบียน ที่เป็นสายพันธุ์จากแถบประเทศที่มีภูมิอากาศอบอุ่นถึงร้อน หรือที่เราเรียกว่า ม้าเลือดร้อน (Hot Blood) ม้าสายพันธุ์นี้จะมีลักษณะลำตัวที่แข็งแรง กำยำ สูงโปร่ง ลำตัวบาง ขนบาง ส่วนอีกสายพันธุ์หนึ่งที่ได้รับความนิยมเลี้ยงคือ พันธุ์ American Quarter ที่ม้าเลือดเย็น (Cold Blood) มีถิ่นกำเนิดในประเทศที่มีอากาศหนาว ลักษณะลำตัวใหญ่ มีขนปกคลุมลำตัวหนาและเรียบร้อย ที่ส่วนใหญ่จะนำมาเลี้ยงเพื่อขี่เล่นไม่ได้นำมาขี่เพื่อการแข่งขัน อีกสายพันธุ์ที่เรามักจะเห็นในภาพยนตร์อเมริกันคือพันธุ์ มอร์แกน ที่มีลักษณะลำตัวกำยำ แข็งแกร่ง ล่ำ มีขาที่ทรงพลัง มักจะถูกนำไปใช้ในด้านการทหารและการแข่งขัน ส่วนสายพันธุ์ที่มักจะนำมาใช้ในการแข่งขันกีฬาอีกพันธุ์หนึ่งคือพันธุ์เธอราพเบรด ที่ถูกพัฒนาสายพันธุ์มาเพื่อการแข่งม้าโดยเฉพาะ เป็นสายพันธุ์ที่ได้รับการยอมรับเรื่องความปราดเปรียว แคล่วคล่อง ว่องไว และมีจิตวิญญาณแห่งการแข่งขัน
เมื่อศึกษาเรื่องการเลี้ยงม้าจนมั่นใจแล้ว สิ่งแรกที่ต้องลงมือทำ คือ การเลือกพ่อแม่พันธุ์ที่มีคุณภาพตรงตามความต้องการของกลุ่มเป้าหมายเรา โดยเน้นเรื่องลักษณะรูปร่าง สายเลือด ประวัติผลงาน เพราะพ่อแม่พันธุ์ที่ดีจะให้ลูกม้าที่มีคุณภาพดีตามไปด้วย ดังนั้นอาจต้องตระเวนเยี่ยมชมฟาร์มพ่อแม่พันธุ์หลายๆ แห่งเพื่อเก็บข้อมูล ก่อนที่จะตัดสินใจว่าสายเลือดไหนมีคุณภาพตอบโจทย์เรามากที่สุด ขณะเดียวกันต้องวางแผนทำโรงเรือนที่ถูกสุขลักษณะให้แก่ม้าด้วย
เมื่อได้สถานที่เลี้ยงม้าและพ่อแม่พันธุ์ม้าที่ดีแล้ว นับจากนี้ต้องให้ความสำคัญเรื่องของการดูแลเอาใจใส่ ทั้งด้านการผสมพันธุ์ การให้อาหารตามช่วงวัยของม้า โดยเฉพาะแม่พันธุ์ต้องได้รับการขุนอย่างดีในช่วงตั้งท้อง ส่วนลูกม้าแรกเกิดก็ควรประคบประหงมอย่างดีเช่นกัน หากเราให้การดูแลสุขภาพม้าอย่างดี เมื่อม้าแข็งแรงและมีลักษณะงาม บางสายเลือดสามารถขายได้ราคาสูง คุ้มค่ากับการลงทุนมาก และสิ่งสำคัญคือลูกค้าจะแนะนำกันปากต่อปากให้มาหาซื้อม้าจากฟาร์มที่มีคุณภาพเท่านั้น
