ไมยราบเป็นไม้เลื้อยประเภทล้มลุก แผ่กระจายไปตามพื้นดิน มักชูยอดสูงขึ้นระหว่างต้น มีหนามเล็กไม่ยาวนัก มีดอกเป็นช่อกลมมนสีชมพู มีก้านและฝักยาวรูปเรียวแบน ๆ เวลาเอามือไปสัมผัสจะมีขนเหนียวติดมือ ไมยราบเป็นไม้ที่น่าสนใจ มีลักษณะที่ประหลาด คือ เมื่อถูกสัมผัสจะหุบใบเข้าหากัน และจะบานออกเมื่อเวลาผ่านไปไม่ถึง 1 นาทีหรือเมื่อถูกลมพัดผ่านซึ่งเป็นการป้องกันตนเองจากการถูกคุกคามอย่างหนึ่งตามธรรมชาติของพืชชนิดนี้ โดยมีพืชในวงษ์เดียวกันอีกชนิดหนึ่งคือ ผักกระเฉดนั่นเองครับ
ต้นไมยราบเป็นไม้พื้นเมืองอยู่ในแถบอเมริกากลางและใต้ ต่อมาภายหลังมีผู้นำออกมาและได้แพร่กระจายไปทั่วโลก เป็นพืชที่จัดอยู่ในสายพันธุ์รุกราน และประเภทวัชพืชทั้งในเอเชียใต้ เอเขียตะวันออกเฉียงใต้ ออสเตรเลีย และในมหาสมุทรแปซิฟิก โดยไมยราบได้ถูกขึ้นบัญชีเป็นพืชควบคุมอยู่ในรัฐควีนส์แลนด์ด้วย ส่วนในแถบทวีปแอฟริกา อย่างประเทศกาน่า ไนจีเรีย กลับไม่ถูกจัดว่าเป็นสายพันธุ์รุกรานแต่อย่างไร
ไมยราบ แม้ว่าจะเป็นพืชล้มลุก แต่มีลำต้นสูงมากกว่า 2 เมตร บริ เวณลำต้นจะมีหนามโดยตลอด กิ่งก้านมีความยาว เป็นพืชที่โตไวและขึ้นแซมกันหนาแน่นมาก ใบมีลักษณะเหมือนขนนก มีทั้งใบหลักและใบรอง ก้านใบมีหนามและขนสาก เมื่อถูกสัมผัสจะหุบตัวลงต่างจากใบไม้ทั่วไป ดอกจะแตกออกมาเป็นช่อ บริเวณส่วนปลายสุดของกิ่ง ภายในดอกจะมีเกสรตัวผู้มีแดงหรือม่วงเห็นได้ชัดเจน ผลและเมล็ดมีความยาวไม่เกิน 10 เซนติเมตร และกว้าง 2 เซนติเมตร มีขนสาก ๆ ปกคลุมหนาแน่น เม็ดภายในสีน้ำตาล ปลายด้านหนึ่งแหลมสามารถมีต้นอ่อนงอกออกในบริเวณดังกล่าว
ไมยราบนั้นมีไม่มีรสชาติ แต่มีความรู้สึกเฝื่อนลิ้นและฝาดเล็กน้อย สรรพคุณทางสมุนไพรให้ฤทธิ์ในการบำรุงไต และช่วยขับระดูและอาการในสตรี หลายท่านนำต้นที่ตากแห้งแล้วมาต้มกินแก้อ่อนเพลีย รักษาอาหารตาลขโมย และโรคกระเพาะอาหาร หรือนำมาต้มทาแก่ผื่นคันได้ด้วย ใบสดนำมาโขลกให้ละเอียดผสมเกลือและพิมเสนเล็กน้อยใช้พอกบริเวณที่ถูกไฟพุพอง รากแห้งนำมาต้มดื่มแก้อาการปวดประจำเดือนและบรรเทาอาการปวดศีรษะได้เป็นอย่างดี
การขยายพันธุ์ไมยราบนั้นต้องขยายพันธุ์โดยการอาศัยเพศ แต่รายละเอียดของการขยายพันธุ์ยังไม่ชัดเจน เป็นไม้ที่สามารถที่จะออกดอกได้บ่อย ๆ หรือออกดอกได้ทุกเดือน แต่ถ้าเป็นในฤดูฝนไมยราบมักจะให้ดอกที่ใหญ่และมีเมล็ดที่สมบูรณ์กว่า มีช่วงเวลาของการเปลี่ยนช่อดอกไปสู่ช่วงของการมีดอกจะใช้เวลาประมาณ 7-9 วัน แต่จะเป็นฝักที่สมบูรณ์จะใช้เวลาประมาณ 28-30 วัน ฝักไมยราบจะมีขนที่หยาบและแข็ง ส่วนใหญ่เราจะเก็บส่วนต่างๆ มาจากจากต้นที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ เพื่อมาใช้ประโยชน์ในการทำสมุนไพรกันครับ
