ขมิ้นขาว หรือบางพื้นที่เรียกว่านม่วงหรือขมิ้นม่วง เป็นสมุนไพรในตระกูลเดียวกันกับขมิ้นชันและขมิ้นอ้อย แต่ถือว่าเป็นน้องเล็กสุดในตระกูล เพราะขมิ้นขาวมีสรรพคุณทางยาที่จัดจ้านน้อยกว่าขมิ้นชันและขมิ้นอ้อย จึงไม่มีการนำขมิ้นขาว ไปแปรรูปเป็นยาหรือใช้งานอย่างอื่น
แต่ขมิ้นขาว ราคาขายสดเป็นกิโลกรัมตามท้องตลาดทั่วไป มีราคาแพงกว่าขมิ้นตัวพี่ทั้งสอง ถึงหนึ่งเท่าตัว เพราะขมิ้นชันและขมิ้นอ้อยคนไม่นิยมนำมากินกันโดยตรง ส่วนใหญ่จะเอาไปแปรรูปเป็นเครื่องเทศ หรือใช้ในตำรับยาสมุนไพรมากกว่า ต่างจากขมิ้นขาวที่ถูกจัดให้เป็นพืชผักสมุนไพร แต่ก็ยังคงมีสรรพคุณทางยาอยู่มาก บวกกับมีรสชาติและกลิ่นหอมที่ไม่เหมือนใคร คนส่วนใหญ่จึงนิยมนำมากินเป็นอาหาร ไม่ว่าจะกินคู่กับน้ำพริกหรือทำอาหารอย่างอื่น โดยเฉพาะถ้าตำใส่น้ำจิ้มแจ่ว จิ้มเนื้อย่างหรือหมูย่างรับรองอร่อยเหาะ เพียงแค่กินสดๆ ก็ได้ประโยชน์ง่ายๆทันที โดยไม่ต้องคั้น ต้องต้ม นอกจากนี้ขมิ้นขาวยังจัดเป็นไม้หอมรุ่นใหม่ ที่มีกลิ่นหอมจากน้ำมันระเหย จากส่วนเหง้าและมีดอกที่สวยงาม
ส่วนสรรพคุณทางยาของขมิ้นขาว เมื่อนำเหง้าอ่อนมากินหรือใช้ทำกับข้าว จะช่วยในการย่อยอาหาร ขับลมในกระเพาะและลำไส้ ลดอาการจุกเสียด ท้องอืดแน่นท้อง เนื่องจากกรดเกิน ในกระเพาะอาหาร ช่วยทำให้เจริญอาหาร และยังช่วยในการขับน้ำนมแม่ลูกอ่อนได้เหมือนกับหัวปลี และในขมิ้นทุกชนิดจะมีสารเคอร์คูมิน ช่วยยับยั้งการเจริญของเชื้อหนองได้ดี ช่วยลดการอักเสบติดเชื้อในร่างกายได้ ช่วยรักษาแผลในลำไส้ กระตุ้นการหลั่งของน้ำดี ขับปัสสาวะ ป้องกันโรคนิ่วในถุงน้ำดี
ขมิ้นขาว มีลำต้นอยู่ใต้ดินเรียกว่าเหง้าใช้ขยายพันธุ์ แต่จะมีส่วนที่เป็นแง่ง ซึ่งจะงอกแยกออกมาจากเหง้า เป็นส่วนที่เราใช้กินกัน ส่วนต้นที่โผล่เหนือพื้นดินคือลำต้นเทียมสูง 90-110 เซนติเมตร มีใบเดี่ยวสีเขียว เป็นกาบใบซ้อนทับกันเป็นชั้นๆ ใบจะเหลืองและเหี่ยวแห้งไปในช่วงฤดูแล้งแต่ไม่ตาย หากไม่ขุดหัวขึ้นมาก็จะแตกใบใหม่อีกครั้งในฤดูฝน ส่วนดอกจะออกเป็นช่อ มีก้านข้อยาวแทงจากเหง้าใต้ดิน เวลาบานมีสีเหลืองอ่อน มีกลีบประดับสีเขียวอมชมพู สวยงามมาก
สำหรับการปลูกนั้น ขมิ้นขาวชอบดินร่วนปนทราย ชอบแสงแดด แต่ไม่ชอบน้ำท่วม ก่อนปลูกควรมีการไถพรวนดินในช่วงต้นฝนเพื่อให้ดินร่วนซุย ตากดินฆ่าเชื้อโรค 7-10 วัน แล้วขุดหลุมลึกประมาณ 10 เซนติเมตร เว้นระยะปลูก 30 x 30 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก ใช้เหง้าขมิ้นขาวอายุ 10-12 เดือนหั่นเป็นท่อน โดยให้มีตาบริเวณข้อประมาณ 2-3 ตาต่อท่อน ปลูกหลุมละ 1-2 ท่อนแล้วกลบ ให้น้ำเพียงสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง เมื่อขมิ้นขาวมีอายุได้ 8-9 เดือน จึงทยอยขุดเก็บเกี่ยวเอาหัวขึ้นมาขายต่อไปครับ
