ยอ หรือ ต้นยอ ใบยอ ลูกยอ คำเหล่านี้รวมกันหมายถึง พืชที่คนสมัยโบราณค้นพบว่าเป็นพืชสมุนไพรที่มีสรรพคุณดีหลายอย่าง จะใช้ทานเป็นอาหารก็ได้ นอกจากนี้ชื่อของต้นยอ ก็มีความเป็นสิริมงคลแก่ผู้ที่ปลูกว่าจะได้รับคำสรรเสริญเยินยอ ซึ่งก็ช่วยส่งผลดีทางด้านจิตใจ คนโบราณจึงสอนสั่งลูกหลานสืบทอดกันมาว่าให้ปลูกต้นยอนี้เอาไว้ในบริเวณบ้าน และคนในบ้านก็สามารถเอาใบยอหรือลูกยอมาใช้ทานเป็นอาหาร ทำให้เกิดประโยชน์ด้านสมุนไพรต่อร่างกายได้อีกด้วย
ยอเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ต้นที่โตเต็มที่สูงประมาณ 7 เมตร ทรงพุ่มกว้างประมาณ 4 เมตร ใบเป็นใบเดี่ยวรูปทรงรี สีเขียวเข้มเป็นมัน กว้างประมาณ 8-15 เซนติเมตร ยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร ผิวใบไม่เรียบ ดอกขนาดเล็กมี 5 กลีบ สีขาว ออกเป็นช่อตามซอกใบ ผลมีผิวขรุขระ มีตุ่มเป็นตาทั่วทั้งผล ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อผลสุกมีสีขาว เมล็ดขนาดเล็กจำนวนมากมีสีน้ำตาล ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ดของผลยอสุก นำมาล้างให้สะอาด แล้วนำไปเพาะในขุยมะพร้าว หรือ แกลบ รดน้ำพอชุ่มทุกวัน เมื่อต้นสูงประมาณ 1 คืบจึงย้ายไปปลูกต่อในหลุมที่เตรียมไว้ ต้นยอ เติบโตได้ในดินทั่วไป ที่มีความชุ่มชื้น ระบายน้ำดี ชอบแสงแดด ดูแลง่าย เติบโตไว เมื่ออายุ 2 ปี จะเริ่มติดผลและให้ผลในช่วงหน้าหนาว
เราสามารถหาประโยชน์จากสรรพคุณสมุนไพรของยอได้ง่ายที่สุดโดยการนำใบยอและลูกยอมาทานเป็นอาหาร ซึ่งบ้านเราก็มีเมนูอาหารจากใบยออ่อนมากมาย เช่น ใส่แกงอ่อม ร่วมกับหมู ไก่ เนื้อ แกงอ่อมปลาดุกใบยอ ใบยออ่อนลวกหรือต้ม จิ้มน้ำพริก โรยหน้าในแกงเผ็ด ห่อหมกใบยอ หรือส้มตำลูกยอ
ใบยออ่อนจะมีรสขมเล็กน้อย รวมทั้งมีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว สำหรับคนที่ชอบทาน กลิ่นและรสดังกล่าวจะเป็นเอกลักษณ์พิเศษที่ไม่มีผักอื่นใดมาใช้แทนได้ ส่วนลูกยอนั้นผลดิบจะมีรสเผ็ดร้อน นิยมนำมาฝานดองเกลือประมาณ 7 วัน ทานแก้โรคเบื่ออาหาร ช่วยเจริญอาหารมากขึ้น และที่นิยมมากที่สุดคือการนำลูกยอ มาทำเป็นเครื่องดื่มสมุนไพรน้ำลูกยอ ซึ่งในปัจจุบันมีวิธีการทำน้ำลูกยอ สูตรต่างๆ สำหรับทำกินเองที่บ้านง่ายๆ แพร่หลายอยู่ทั่วไปในสื่อออนไลน์ที่เกี่ยวกับอาหารสุขภาพ
สำหรับการนำยอมาค้นคว้าวิจัยนั้นพบว่า ใบและผล มีวิตามิน แร่ธาตุ สารอาหาร ที่เป็นประโยชน์สำคัญในปริมาณสูงได้แก่ วิตามินเอ วิตามินซี แคลเซียม และสารอื่นๆ ที่มีผลในการบำรุงสมองและสายตา เสริมการสร้างเซลล์ บำรุงกระดูกและฟัน ต่อต้านอนุมูลอิสระ และช่วยเสริมภูมิคุ้มกันในร่างกาย ในส่วนของสรรพคุณสมุนไพรที่โดดเด่น คือ ใบและผลแก้อาการคลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ขับลมลำไส้ แก้ท้องอืดเฟ้อจุกเสียด ท้องผูก บรรเทาอาการแผลในปากและเหงือก ผลช่วยบำรุงธาตุ บำรุงเลือด แก้ประจำเดือนขาดหาย หากบ้านใคร ที่ยังไม่ได้ปลูกต้นยอ ลองหาพื้นที่ว่างๆ สักนิด นำยอมาปลูก เพื่อให้คุณประโยชน์ดีๆแก่เจ้าของได้อย่างมากมายครับ
