มังคุด มีฉายาว่า ราชินีแห่งผลไม้เขตร้อน เพราะความที่มีรสชาติอร่อยล้ำลึกแบบสดชื่น ซึ่งสำหรับคนไทยด้วยกันแล้วคงไม่ต้องบรรยายต่ออีกว่าอร่อยอย่างไร แต่ที่แน่ๆ ก็คือมังคุดไทยอร่อยอยู่ในระดับต้นๆ ของโลก เพราะไทยเราส่งออกมังคุดมากที่สุดติดอันดับ 1-3 ของโลก โดยผลผลิตส่วนใหญ่ ก็มาจากต้นมังคุดในภาคตะวันออกและภาคใต้ โดยมีจังหวัดที่เพาะปลูกต้นมังคุดมากที่สุด คือ จันทบุรี นครศรีธรรมราช ชุมพร ตราด และระยอง ส่วนในภูมิภาคอื่นไม่สามารถปลูกต้นมังคุดในเชิงการค้า ได้เพราะสภาพดินฟ้าอากาศไม่เหมาะสม
ต้นมังคุด เป็นไม้ผลยืนต้นขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 25 เมตร เปลือกสีดำ มียางเหนียวข้นสีเหลืองอมเขียว ทรงพุ่มเป็นแบบปีระมิดกิ่งก้านแตกเป็นชั้นๆ ดูเป็นระเบียบ ชอบอากาศร้อนชื้น ความชื้นสัมพัทธ์สูง 70% ถึง 80% อุณหภูมิที่เหมาะสมคือ 25-35 องศาเซลเซียส ต้องการฝนมากกว่า 2,000 มิลลิเมตรต่อปี และต้องมีวันฝนตก 150-200 วันต่อปี และที่สำคัญมากคือพื้นที่ปลูกจะต้องมีแหล่งน้ำสะอาดไว้ใช้อย่างเพียงพอตลอดปี เพราะมังคุดเป็นพืชที่คายน้ำสูงมาก มังคุดชอบดินร่วนปนทราย ระบายน้ำได้ดี มีหน้าดินลึกเกินกว่า 50 เซนติเมตร ระดับน้ำใต้ดินลึกเกิน 1 เมตร เพราะรากมังคุดหากินในแนวลึก
ต้นมังคุด ต้องการสภาพแล้งก่อนออกดอก 20-30 วันติดต่อกัน ดอกของมังคุดมีเกสรตัวผู้ที่เป็นหมัน ทำให้การเจริญของผลและเมล็ดเกิดจากเนื้อเยื่อ ไม่ได้เกิดเพราะผสมเกสร มังคุดจึงไม่มีโอกาสกลายพันธุ์หรือเกิดสายพันธุ์ใหม่ได้ ดังนั้นมังคุดจึงได้ชื่อว่ามีแค่สายพันธุ์เดียวเท่านั้น ส่วนเรื่องที่ลักษณะของผลมังคุดในแต่ละพื้นที่อาจแตกต่างกันนั้น เป็นเพราะสภาพดินฟ้าอากาศ และ การดูแลรักษาที่ต่างกัน จึงทำให้ในสมัยก่อนจะนิยมขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ดเป็นหลัก เพราะง่าย สะดวก และมีรากแก้ว แต่ข้อเสียก็คือ กว่ามังคุดจะให้ผลต้องใช้เวลาถึง 7 ปีหลังจากเริ่มปลูก และจะให้ผลผลิตเต็มที่เมื่ออายุ 13 ปี ขึ้นไป รวมไปถึงความสูงของต้นมังคุดที่มักเกินกว่า 15 เมตร ทำให้เก็บเกี่ยวยาก และมีต้นทุนค่าแรงสูงมาก
ในปัจจุบัน ต้องขอบคุณในความสามารถของนักวิชาการเกษตรของไทย รวมไปถึงปราชญ์เกษตรกร ทุก ๆ ท่าน ที่ได้เพียรพยามค้นหาแนวทางคิดค้นวิธีที่จะช่วยแก้ไขปัญหาที่เป็นอุปสรรคต่อการเพาะปลูกพืชผล
ทำให้เรามีองค์ความรู้ด้านการเกษตร และเทคนิควิธีการใหม่ๆ มากมาย ในการช่วยแก้ไขปัญหา หรือช่วยเพิ่มผลผลิตให้แก่เพื่อนๆ เกษตรกรทั้งหลายมาโดยตลอด ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คืองานวิจัยของศูนย์วิจัยพืชสวนจันทบุรีที่ใช้เวลาวิจัยมากว่า 13 ปี ในการขยายพันธุ์ต้นมังคุดด้วยวิธีการเสียบยอด เพื่อให้ได้มังคุดที่มีลักษณะต้นเตี้ยโดยใช้กิ่งกระโดงของต้นมังคุดที่ให้ดอกให้ผลแล้ว ตัดมาเสียบยอดกับต้นตอของมังคุดเพาะเมล็ดอายุ 2 ปี ซึ่งวิธีนี้จะทำให้ ต้นมังคุดเสียบยอดให้ดอกให้ผลผลิตได้รวดเร็วยิ่งขึ้น ในระยะเวลาไม่เกิน 3 ปี และมีความสูงเต็มที่ไม่เกิน 3 เมตรเท่านั้น ทำให้เก็บผลผลิตได้ง่าย ลดต้นทุนค่าแรงได้มหาศาลทีเดียวครับ เพื่อนๆ เกษตรกรหลายท่านก็หันมาใช้วิธีการนี้ในการขยายพันธุ์มังคุดกันแล้วครับ ใครสนใจปลูกก็ลองเทคนิคนี้ดูนะครับ
