คลองไส้ไก่ คือ คลองขนาดเล็กที่ถูกออกแบบโดยมีลักษณะคล้ายไส้ไก่ที่มีขนาดเล็กและคดเคี้ยว โดยขุดคลองลักษณะดังกล่าวในพื้นที่ทำการเกษตรของเรา เพื่อชะลอความเร็วของกระแสน้ำ ให้มีเวลาในการซึมลงยังชั้นผิวของดินและเกิดการกระจายตัวบริเวณใต้ผิวดินโดยรอบ และควบคุมการไหลของน้ำไปยังจุดต่างๆ ในแปลงของเราเพื่อส่งน้ำไปยังพืชผลที่เราต้องการ นอกจากนี้คลองไส้ไก่ยังทำหน้าที่เป็นแหล่งสะสมปุ๋ยเพื่อนำมาใช้ประโยชน์ได้ด้วย
อันที่จริงแล้วขนาดของคลองไส้ไก่นั้นมีความแตกต่างกันไปตามปริมาณการหลากของน้ำและความลาดชันของคลอง โดยคลองขนาดมาตรฐานที่นิยมสร้างกันนั้น คือ ความกว้างด้านบนคลอง 0.8-1.0 เมตร ความกว้างท้องคลอง 0.5-0.8เมตร ความลึกระหว่าง 0.6-1.0 เมตร และต้องมีระดับความเอียงซึ่งช่วยในการชะลอกระแสน้ำร้อยละ 1 ของความยาวคลองไส้ไก่ที่ขุด โดยสามารถคำนวณง่ายๆ ได้ดังนี้ คือ ทุก 1 เมตร (100 เซนติเมตร) จะมีความลึกของคลองต่างกัน 1 เซนติเมตร และในทุกระยะ 10 เมตร ต้องมีการสร้างคันดิน โดยบริเวณหน้าคันดินควรมีการขุดหลุมไว้เพื่อดักตะกอนไม่ให้ไหลไปสู่หนอง ส่วนดินที่ได้จากการขุดคลองไส้ไก่ จะนำมาถมเป็นคันดินด้านบนของคลอง เพื่อปลูกพืชคลุมดินกันดินพังทลายลงไปในคลอง และยังสามารถปลูกพืชต่างๆ เพื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตไว้ใช้ประโยชน์ได้
ลักษณะของภูมิประเทศในการขุดคลองไส้ไก่จะทำให้ลักษณะการใช้ประโยชน์แตกต่างกันไป เช่น ในพื้นที่ที่เป็นภูเขา มีความลาดเอียงสูง จะเน้นเรื่องการชะลอการไหลของน้ำ เพื่อให้น้ำที่ไหลจากที่สูงชะลอตัวและซึมลงสู่ใต้ผิวดิน เพื่อกักเก็บน้ำให้มากที่สุดก่อนที่จะค่อยๆ ไหลลงสู่พื้นที่ที่ต่ำลงเรื่อย ๆ ส่วนพื้นที่เนินจะเน้นใช้คลองไส้ไก่เพื่อกระจายน้ำไปยังแปลงเพาะปลูก ส่วนพื้นที่ราบลุ่มนั้น จะเน้นการขุดแบบคดเคี้ยวเพื่อให้น้ำค่อยๆ ไหล เพื่อให้เกิดออกซิเจนในน้ำ ป้องกันไม่ให้เกิดน้ำเน่า และยังเป็นการสร้างความชุ่มชื้นให้แก่ดินอีกด้วย
การวางแผนเรื่องระบบชลประทานในแปลงเกษตรนั้น เป็นเรื่องที่เพื่อน ๆ เกษตรกรจำนวนไม่น้อยให้ความสนใจ โดยเฉพาะการวางแผนความต้องการน้ำที่เหมาะสมกับพันธุ์พืช นอกจากการสร้างคลองไส้ไก่แล้ว ยังมีเรื่องของการขุดร่องคู การวางระบบให้น้ำไม่ว่าจะเป็นการให้น้ำด้วยสปริงเกอร์หรือระบบน้ำหยด ซึ่งสิ่งเหล่านี้จะทำให้เรามีน้ำไว้ใช้ในการเกษตรอย่างเหมาะสม ซึ่งจะส่งผลให้ผลผลิตจากการทำการเกษตรของเราเพิ่มพูนขึ้นได้ ต่อยอดให้รายได้ของเราดีตามมาในที่สุด
