ต้นแพงพวย พืชดอกสีสวย ที่พบเห็นกันดาษดื่นทั่วไป เป็นพืชวงศ์เดียวกับต้นโมก ต้นลั่นทมและตันตีนเป็ด เป็นพืชดั้งเดิมของเขตร้อนในแถบอเมริกาที่มีภูมิประเทศร้อนและเกาะมาดากัสการ์ จนมีชื่อภาษาอังกฤษว่า Madagascar periwinkle หรือ Vinca บ้านเราเรียกกันว่าแพงพวยบกและแพงพวยฝรั่ง พบเห็นได้ทั่วไปในทุกภาคของประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นตามแนวสองข้างถนน ริมสวน ริมทะเล โดดเด่นด้วยสีสันอันสดใสของดอกที่มีหลากหลายสีสัน และยังทนทานต่อความแล้ง โรคและแมลงได้ดียิ่ง ด้วยความที่เป็นพืชที่เติบโตได้ง่ายในภูมิประเทศอบอุ่นถึงร้อน ดังนั้นจึงสามารถพบได้ในประเทศออสเตรเลีย ปากีสถาน อินเดีย มาเลเซีย และบังคลาเทศ ซึ่งจะปลูกเพื่อเป็นไม้ประดับสวนและใช้เป็นยา แต่ในประเทศออสเตรเลียบางรัฐได้จัดให้พืชชนิดนี้อยู่ในกลุ่มวัชพืชเพราะมีการเติบโตลุกลามมากเกินไป ได้แก่ รัฐเวสเทิร์นออสเตรเลีย รัฐควีนส์แลนด์ และออสเตรเลียนแคพิทอลเทร์ริทอรี
แม้ว่าโดยทั่วไปเราจะนำต้นแพงพวยมาปลูกเป็นไม้ประดับทั้งแบบกระถางและลงแปลงตามบ้านเรือน แต่ในประเทศมาเลเซียและอินโดนีเซียนั้นจะไม่นำมาปลูกไว้ในบ้านตามความเชื่อแต่โบราณ เพราะไม้ชนิดนี้จะนำไปปลูกไว้ที่หลุมฝังศพเท่านั้น และยังมีความน่าสนใจมากกว่านั้น เพราะต้นไม้ดอกชนิดนี้ มีประโยชน์และสรรพคุณทางยาหลายด้าน จึงพบประวัติการนำมาใช้ประโยชน์ในหลายประเทศ เช่น เกาะเรอูว์นียง ดินแดนโพ้นทะเลของประเทศฝรั่งเศส ซึ่งอยู่ทางตะวันออก ของเกาะมาดากัสการ์นั้น จะนำรากไม้ของต้นแพงพวยมาหมักทิ้งไว้ให้นุ่มเปื่อยและนำมาใช้เป็นยาอายุวัฒนะ บำรุงธาตุ บำรุงร่างกาย กระตุ้นความอยากอาหาร และในรัฐโอฑิศาประเทศอินเดีย จะนำส่วนของใบมาสกัดเอาน้ำเพื่อทาบริเวณที่ถูกแมลงกัดสัตว์ต่อย ส่วนชาวจาเมกาได้นำใบตากแห้วมาดองในเหล้าเพื่อรักษาโรคเบาหวาน เป็นต้น แต่โดยสรรพคุณในตำรายาพื้นบ้านและยาแผนโบราณต่างๆ นั้น พอสรุปและจับใจความสำคัญได้ว่า ส่วนต่างๆ ของพืชชนิดนี้สามารถนำมาใช้เป็นสมุนไพรได้ดังนี้
- ทั้งต้น มีรสขม ฤทธิ์เย็น นำมาต้มในน้ำสะอาด ดื่มกินเพื่อลดความดันและเบาหวาน ลดไข้ ลดอาการร้อนในและไอแห้ง เป็นยาระบายอ่อนๆ บรรเทาอาการปวดฟัน ขับปัสสาวะ บรรเทาอาการกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ถอนพิษจากอาการแพ้ บรรเทาแผล ฝี ผื่นบริเวณผิวหนัง
- ส่วนของราก ใช้บำรุงกำลัง ลดอาการบิด ถ่ายพยาธิ ขับเลือดในสตรี
- ส่วนใบ ใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ ยาระบาย ช่วยระบบการย่อยอาหาร
ต้นไม้ดอกล้มลุกขนาดเล็กนี้ ไม่ได้มีเพียงแค่ความงามเท่านั้น แต่ยังมีสรรพคุณมากมายที่เราสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ แต่อย่างไรก็ตาม เราจำเป็นที่จะต้องศึกษาอย่างลึกซึ้งถึงสูตรยาและวิธีการใช้ยาสมุนไพรเหล่านี้อย่างถ่องแท้ เพื่อไม่ให้ส่งผลกระทบในเชิงลบต่อสุขภาพเราในระยะยาวนะครับ
