เพื่อนๆ เกษตรกรอาจจะเคยได้ยินคำว่าวนเกษตรกันมาบ้าง วันนี้เราจะมาเล่าว่า วนเกษตรคืออะไร อันที่จริงแล้ววนเกษตร คือ การทำการเกษตรอย่างยั่งยืน ที่เกษตรกรแต่ละรุ่นปฏิบัติกันมาช้านาน เป็นการทำการเกษตรแบบผสมผสาน ตั้งแต่การปลูกต้นไม้ใหญ่ การปลูกพืชผัก พืชผล การเลี้ยงสัตว์ปีก สัตว์บก สัตว์น้ำ ที่สามารถใช้ประโยชน์ของทรัพยากรที่มีอยู่ในแปลงเกษตรร่วมกันได้ สามารถทำได้ในหลายรูปแบบ เช่น การทำสวนครัวในบริเวณบ้าน การทำไร่นาแบบสวนผสม หรือการทำป่าชุมชน
วนเกษตรที่เราคุ้นชินกันมากที่สุดคือการทำแปลงผักสวนครัว และการปลูกไม้ผลในบริเวณรอบบ้าน รวมไปถึงการปลูกดอกไม้ ไม้ประดับและพืชสมุนไพรต่างๆ ตามวิถีถิ่น ในบางครัวเรือนอาจจะมีการเลี้ยงไก่ เลี้ยงเป็ด ควบคู่ไปด้วย เมื่อได้ผลผลิตก็นำมาใช้ประโยชน์ในครัวเรือน แบ่งปันเพื่อนบ้าน และนำไปขายต่อไป ส่วนไม้ยืนต้นนั้นนอกจากได้ผลไม้ไว้รับประทานแล้ว ยังให้ร่มเงา ลดภาวะโลกร้อน บังลม กันฝุ่นได้อีกทางด้วย
ส่วนการทำไร่นาสวนผสมนั้นจะมีขนาดที่ใหญ่ขึ้น ใช้พื้นที่มากขึ้น ส่งผลให้มีกิจกรรมการทำเกษตรกรรมที่หลากหลายขึ้น โดยทั่วไปจะพบว่า มีการปลูกต้นไม้ขนาดใหญ่เพื่อใช้เป็นแนวกันลม ไม้ผลเพื่อเก็บเกี่ยวผลผลิต บ้างก็ปลูกพืชตระกูลถั่วแซมเพื่อเป็นการอนุรักษ์ดินปละฟื้นฟูสภาพดินให้มีความอุดมสมบูรณ์ยิ่งขึ้น และยังมีการเลี้ยงสัตว์ต่างๆ ในปริมาณที่มากขึ้น โดยส่วนมากจะหวังผลเรื่องของผลผลิตในปริมาณที่มากขึ้นเพื่อนำไปขายในชุมชนหรือส่งขายยังตลาดใหญ่ต่อไป
นอกจากนี้ป่าชุมชน ยังจัดว่าเป็นวนเกษตรอีกรูปแบบหนึ่งที่ชุมชนได้ร่วมกันจัดการทรัพยากรที่มีในแต่ละชุมชน เพื่อรักษาพื้นที่ป่าให้มีความสมบูรณ์ เป็นการส่งเสริมให้เกิดระบบนิเวศที่มีความสมดุล เกิดความหลากหลายทางชีวภาพ และได้ผลผลิตจากป่าชุมชนมาสร้างความมั่นคงอาหารและสร้างรายได้แก่ผู้คนในชุมชน
รัฐบาลไทยได้ตระหนักถึงความสำคัญของวนเกษตร และได้ผลักดันโครงการต่างๆ เพื่อส่งเสริมให้เกิดวนเกษตรในชุมชน ผ่านการสนับสนุนโดยการอบรมให้ความรู้ เผยแพร่เทคโนโลยีที่เหมาะสมแต่ละพื้นที่ เพื่อให้เกษตรกรในแต่ละชุมชนได้มีส่วนร่วมในการจัดการระบบวนเกษตรในแปลงเกษตรของตนและชุมชน เพื่อเป็นการส่งเสริมให้เกิดอาชีพเกษตรกรที่มั่นคง ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่แล้วให้เกิดประโยชน์และสร้างรายได้จากการทำการเกษตรที่หลากหลายแขนงและรูปแบบ มีการรวมกลุ่มเพื่อให้เกิดการบูรณาการได้มากขึ้น ทำให้วนเกษตรสามารถผลิตอาหารและเพิ่มความมั่นคงอาหารให้แก่ประเทศต่อไป นอกจากนี้ยังเป็นการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม สร้างสมดุลแก่ระบบนิเวศ รักษาความหลากหลายทางชีวภาพ และลดโลกร้อน บรรเทาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศได้อีกทางหนึ่งด้วย
