ส้มแขกเป็นพืชผลที่นิยมเพาะปลูกกันอย่างมากทางภาคใต้ของประเทศไทย ซึ่งส้มแขกนั้น มีชื่อเรียกที่แตกต่างกันไปในหลายพื้นที่ อย่างเช่น ส้มควาย มะขามแขก อาแซกะลูโก ส้มมะอ้น ส้มมะวน ชะมวงช้าง เป็นต้น ชาวบ้านในภาคใต้นิยมใช้ส้มแขกเป็นส่วนผสมการทำแกงต่างๆ อย่างเช่น แกงส้ม แกงเลียง ต้มปลา และน้ำแกงสำหรับราดขนมจีน เพื่อเพิ่มรสชาติความเปรี้ยวเข้าไปในอาหาร และไม่กี่ปีที่ผ่านมา ได้ค้นพบว่า ส้มแขกมีคุณสมบัติในการยับยั้งเอนไซม์บางชนิด ที่มีความสามารถในการสร้างไขมัน จึงทำให้ส้มแขกมีส่วนช่วยในการลดน้ำหนักเป็นอย่างดี และมีสรรพคุณในการลดความดันโลหิตได้ดีอีกด้วย
การขยายพันธุ์ส้มแขก สามารถทำได้ด้วยกัน 3 วิธี ได้แก่ การขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด การขยายพันธุ์ด้วยการเสียบยอด และการขยายพันธุ์ด้วยการสับราก สำหรับวิธีแรกคือ การขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด เราจะนำเมล็ดมาจากแหล่งซื้อขายหรือนำเมล็ดจากในผลของส้มแขกโดยตรงก็ได้ ซึ่งวิธีการใช้เมล็ดจากผลโดยตรงนั้นจะต้องใช้เมล็ดที่สุกงอมเท่านั้น จากนั้นก็นำไปล้างด้วยน้ำสะอาดและตากลมให้แห้ง แล้วจึงนำเมล็ดไปเพาะในภาชนะเพาะปลูก เพาะเลี้ยงไปประมาณ 20-40 วัน จากนั้นก็ให้ย้ายลงในถุงเพาะชำได้ และให้เลี้ยงต้นกล้าโดยใช้เวลาประมาณ 1 ปี เพื่อย้ายไปปลูกลงในแปลงอีกครั้งหนึ่ง แต่วิธีนี้ไม่ค่อยเป็นที่นิยม เพราะการเพาะด้วยเมล็ดมีโอกาสการเติบโตเป็นต้นเพศผู้มากกว่าต้นเพศเมียทำให้ผลผลิตที่ได้รับมีปริมาณน้อยกว่าต้นเพศเมียนั่นเองครับ
การขยายพันธุ์ด้วยการเสียบยอด ทำได้โดยการนำกิ่งพันธุ์ตัวเมียที่มีความสมบูรณ์ และเคยให้ผลผลิตที่มีคุณภาพและปริมาณมาแล้ว มาเสียบยอดกับต้นตอขนาดแท่งดินสอ ดูแลให้กิ่งพันธุ์เชื่อมสนิทกับต้นตอ และออกยอดใหม่ก็เป็นอันเรียบร้อย วิธีต่อมา คือ การขยายพันธุ์ด้วยการสับราก สามารถทำได้ด้วยวิธีการสับรากในต้นตัวเมียที่เคยให้ผลผลิตดีมาแล้ว โดยวิธีการเลือกรากที่ถูกต้องนั้นต้องเป็นรากที่อยู่ลึกจากผิวดินประมาณ 2-3 นิ้ว เมื่อเลือกรากได้แล้วก็ให้สับรากและดึงรากขึ้นมาเหนือผิวดิน ใช้ไม้ปักฐานรากไม่ให้ล้ม ใช้เวลาประมาณ 1 เดือน ก็สามารถนำไปเพาะในถุงเพาะต่อได้จากนั้นก็ดูแลให้ส้มแขกงอกผลผลิตได้แล้วล่ะครับ
เมื่อขยายพันธุ์ต้นส้มแขกเรียบร้อยแล้ว ให้นำต้นพันธุ์มาปลูกลงในหลุมที่รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก โดยระยะการปลูกที่เหมาะสมที่สุด ก็คือ 8 X 8 เมตร หรือ 10 X 10 เมตร ถ้าเป็นพื้นที่ที่มีแดดแรงจัด ให้ปลูกพืชแซมเพื่อพรางแสงให้ความร่มรื่น เพราะส้มแขกชอบความร่มเงา ส้มแขกจะให้ผลผลิตอยู่ในช่วง 8 ปี แต่ถ้าใช้วิธีการปลูกแบบเสียบยอด จะให้ผลผลิตที่เร็วกว่า ซึ่งจะให้ผลผลิตเมื่อมีอายุได้ 5 ปี เพื่อนๆ ท่านใดอยากได้ผลผลิตไวก็น่าจะเลือกใช้การเสียบยอดกันครับ
