กระเทียมโทน คือกระเทียมพันธุ์หนึ่งที่ไม่มีกลีบย่อย เป็นหนึ่งในพันธุ์ที่ได้รับความนิยมในการนำมารับประทานสดหรือดองทั้งหัว ไม่ได้ใช้ปรุงอาหารแบบกระเทียมกลีบทั่วไป กระเทียมเป็นพืชที่เรานำมาใช้เป็นเครื่องเทศประกอบอาหารในเมนูอาหารคาว เพื่อเพิ่มความหอมให้แก่อาหาร ทั้งเมนูผัด ทอด หรือโขลกเป็นน้ำพริก และยังนำมาแนมทานสดๆ กับหลายเมนูได้อีกด้วย ส่วนกระเทียมโทนนั้นกลับไม่ได้รับความนิยมนำมาใช้เป็นเครื่องเทศอย่างที่ได้พูดถึงตั้งแต่ต้น อาจจะเป็นเพราะกลิ่นไม่ฉุนเหมือนกระเทียมกลีบ และหาได้ยาก
ด้วยลักษณะของกระเทียมโทนที่ไม่มีการแตกกลีบย่อย จึงทำให้ได้รับธาตุอาหารได้เต็มที่ โดยพันธุ์กระเทียมทุกพันธุ์สามารถเกิดความไม่สมบูรณ์จนกลายเป็นกระเทียมโทนได้ โดยเฉพาะกระเทียมพันธุ์พื้นบ้านที่มีโอกาสเกิดกระเทียมโทนได้สูง โดยจะเป็นพันธุ์ที่มีอายุการเก็บเกี่ยวปานกลาง ประมาณ 3-4 เดือน มีขนาดหัวปานกลาง กลีบเปลือกบางสีขาวอมม่วง มีลักษณะลำต้นใหญ่และแข็ง ใบเดี่ยว ยาวและแคบ เนื้อในกระเทียมโทนนั้นมีสีขาว เนื้อแน่น มีกลิ่นจางๆ
โดยส่วนใหญ่เพื่อนๆ เกษตรกรผู้ปลูกกระเทียมนั้น จะปลูกกระเทียมธรรมดาควบคู่ไปกับกระเทียมโทน ทำการเตรียมดิน ดูแลเหมือนกัน แต่อาจจะมีเพียงการแยกแปลงปลูก โดยนำกลีบทั้งหมดของกระเทียมปลูกในแปลงส่วนใหญ่ แล้วกันพื้นที่บางส่วนปลูกกระเทียมโทน โดยแปลงปลูกกระเทียมโทนนั้น จะใช้กลีบกลางของกระเทียมทั่วไปปลูก แต่ส่วนใหญ่จะนิยมปลูกโดยใช้ทุกกลีบปลูก จนได้ผลผลิตแล้วจึงจะคัดแยกกระเทียมโทนออกจากกระเทียมกลีบ เพื่อนำไปขายสดหรือแปรรูปต่อไป
สำหรับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่มีผลผลิตของกระเทียมโทนสูงนั้น มักนิยมนำกระเทียมมาแปรรูปก่อน เพื่อเป็นการเพิ่มมูลค่าให้แก่สินค้า และยังเป็นการง่ายต่อการเก็บรักษา เพราะไม่ต้องกังวลเรื่องความชื้น เชื้อราและการฝ่อของหัวกระเทียม โดยการนำกระเทียมโทนมาดองน้ำผึ้งด้วยวิธีการที่ไม่ยุ่งยากซับซ้อน ด้วยการตัดหัวตัดรากกระเทียมออก แล้วปอกเปลือกให้เรียบร้อย ก่อนที่จะนำไปล้างน้ำสะอาด ทิ้งให้แห้ง แล้วนำไปดองในน้ำที่ผ่านการต้มเคี่ยวกับเกลือ น้ำตาล น้ำส้มสายชู ที่ทิ้งไว้จนเย็นแล้ว โดยน้ำดองจะต้องมีความสูงเหนือกว่ากระเทียมโทนที่เราเตรียมไว้ หมักทิ้งไว้ประมาณ 75-85 วัน แล้วจึงนำมาล้างทำความสะอาดอีกครั้ง
หลังจากเสร็จสิ้นการเตรียมกระเทียมโทนดองแล้ว ก็ถึงขั้นตอนการเตรียมน้ำผึ้งในรอบถัดมา โดยนำน้ำสะอาดต้มผสมกับ น้ำตาล น้ำส้มสายชู เกลือและน้ำผึ้งป่าอีกครั้ง รอให้เย็น แล้วนำกระเทียมโทนดองที่เราเตรียมไว้บรรจุลงในขวดโหลตามขนาดที่เราจะขาย แล้วเทน้ำดองให้ท่วม ก็สามารถสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่กระเทียมโทนของเราได้แล้วครับ
