หนูอ้น หรือ ตัวอ้น มีชื่อภาษาอังกฤษว่า bamboo rat แปลตรงตัวเป็นภาษาไทยว่า หนูไผ่ เป็นสัตว์ฟันแทะที่อยู่ในวงศ์ย่อย Rhizomyinae ภายใต้วงศ์ Spalacidae และเป็นสัตว์ชนิดเดียวในเผ่า Rhizomyini ที่ยังมีอยู่ในปัจจุบัน พบได้ในประเทศต่างๆ แถบเอเชียตั้งแต่เอเชียตะวันออก เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ไปจนถึงเอเชียใต้
เครดิตภาพ: Lesser bamboo rat โดย Roadnottaken | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0
ตัวอ้น สามารถจำแนกเป็น 2 สกุล 4 สายพันธุ์ ดังนี้:
สกุล Rhizomys
- อ้นจีน ชื่อวิทยาศาสตร์ Rhizomys sinensis พบในบริเวณภาคกลางและภาคใต้ของจีน พม่าตอนเหนือและเวียดนาม
- อ้นกลาง ชื่อวิทยาศาสตร์ pruinosus ตัวอ้นสายพันธุ์นี้จะมีลำตัวขนาดปานกลาง พบตั้งแต่รัฐอัสสัมในประเทศอินเดีย ไปจนถึงภาคตะวันออกเฉียงใต้ ของจีนและคาบสมุทรมาเลย์
- อ้นใหญ่ หรือ อ้นสุมาตรา sumatrensis จะมีลำตัวขนาดใหญ่กว่าสายพันธุ์อื่นๆ พบในมณฑลยูนนานประเทศจีน ประเทศในแถบอินโดจีน คาบสมุทรมาเลย์และสุมาตรา
สกุล Cannomys
- อ้นเล็ก Cannomys badius เป็นสายพันธุ์ที่มีขนาดเล็กที่สุด พบในประเทศเนปาล อัสสัม บังกลาเทศภาคเหนือของประเทศพม่า ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนามเหนือ
ตัวอ้น เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม มีลักษณะละม้ายกับตัวตุ่นและหนูตะเภาที่เป็นสัตว์ภายใต้วงศ์ใหญ่เดียวกัน แต่อยู่กันคนละอันดับ มีพฤติกรรมอาศัยอยู่ในรูใต้ดิน โดยจะขุดดินด้วยฟันหน้าและกรงเล็บบริเวณรากของต้นไผ่ให้เป็นโพรงให้มีทางออกหลายด้าน ภายในโพรงที่อาศัยจะทำไว้เป็นหลายห้อง แบ่งเป็นโซนดูแลตัวอ่อน โซนกักเก็บอาหาร โซนดำรงชีพ ในโพรงดินจะเป็นแหล่งอาหารที่อุดมสมบูรณ์
อ้น เป็นสัตว์ที่มีการเคลื่อนไหวเชื่องช้า ใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่ในโพรง โดยจะออกจากโพรงเพื่อออกมาหากินในยามกลางคืนเท่านั้น กินรากไผ่เป็นอาหารหลัก และยังกินผลไม้ เมล็ดพืช นอกจากนี้ยังนำอาหารที่ได้จากต้นไผ่เข้าไปกักเก็บสำรองไว้ในโพรงอีกด้วย บ้างก็กินรากอ้อย มันสำปะหลัง และต้นชา เป็นสัตว์ที่ชอบรวมฝูงอยู่เฉพาะวงศ์ ไม่อยู่ร่วมกับสัตว์ชนิดอื่น
ตัวอ้น มีลักษณะเด่นคือรูปร่างกลมป้อม ขนนุ่มละเอียด และหางสั้น ลักษณะร่างกายกำยำแข็งแรง มีหูและตาขนาดเล็ก ช่วงขาสั้นกำยำ ตัวอ้น สกุล Rhizomys ทั้ง 3 สายพันธุ์ มีความยาวประมาณ 23 ถึง 50 เซนติเมตร บริเวณหัวมีขนประปราย บ้างก็หัวโล้น มีขนหนานุ่มปกคลุมบริเวณส่วนบนของลำตัว แต่สามารถพบขนบางและแข็งได้ในบางตัว สีขนจะมีสีเทาไปจนถึงเทาแกมน้ำตาล ขนส่วนล่างจะมีสีอ่อนกว่าส่วนบน ส่วนตัวอ้นในสกุล Cannomys จะมีขนาดลำตัวที่เล็กกว่าสกุลแรก รูปร่างอ้วนป้อมคล้านกับตัวตุ่น ความยาวไม่รวมหางอยู่ระหว่าง 15-27 เซนติเมตร ส่วนหางจะมีความยาวราว 6-8 เซนติเมตร มีขนปกคลุมลำตัวหนาแน่นและยาว สีขนมีทั้งสีเทาอ่อนจนถึงสีเทาเข้มปนน้ำตาล
