การพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมเพื่อจัดการน้ำในภาคเกษตรกำลังเป็นประเด็นสำคัญของประเทศ โดยมุ่งเน้นการสร้างระบบบริหารจัดการแบบบูรณาการเพื่อลดความเสี่ยงและผลกระทบจากภัยพิบัติทางธรรมชาติและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ รวมถึงการฟื้นฟูและช่วยเหลือภาคการเกษตรและชนบท เนื่องจากภัยแล้งเป็นหนึ่งในภัยพิบัติที่ส่งผลกระทบรุนแรงต่อภาคเกษตรกรรมของไทย ครอบคลุมพื้นที่กว่า 149 ล้านไร่ หรือร้อยละ 46.54 ของพื้นที่ประเทศ และส่งผลกระทบต่อเกษตรกรประมาณ 8 ล้านครัวเรือน (กระทรวงเกษตรและสหกรณ์, 2564)
เพื่อรับมือกับปัญหาดังกล่าว ภาครัฐได้กำหนดนโยบายและแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) ครอบคลุม 6 ด้านสำคัญ และมีโครงการเร่งด่วนในปี พ.ศ. 2562-2565 จำนวน 404 โครงการ นอกจากนี้ รัฐบาลยังสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน และเศรษฐกิจสีเขียว (BCG Model) เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยมีการกำหนดเป้าหมายการพัฒนาระบบพยากรณ์และเตือนภัยด้วยการใช้ Big Data และ AI โดยมีพื้นที่นำร่อง BCG Model ใน 5 จังหวัด ได้แก่ ราชบุรี จันทบุรี ลำปาง ขอนแก่น และพัทลุง
โครงการ “ระบบคาดการณ์สถานการณ์ภัยแล้งด้านการเกษตรระดับแปลงด้วยการรับรู้ระยะไกลและเทคโนโลยีการเรียนรู้ของเครื่อง” ได้นำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาประยุกต์ใช้เพื่อแก้ปัญหาภัยแล้งในภาคเกษตรของไทย โดยได้รับการสนับสนุนจาก สำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร หรือ สวก. ในปีงบประมาณ 2564 โดยได้พัฒนาแอปพลิเคชันมือถือ “รู้ทัน…แล้ง” ซึ่งให้บริการข้อมูลที่สำคัญแก่เกษตรกร เช่น ระดับภัยแล้ง ความเสี่ยงภัยแล้ง การคาดการณ์ฝน พยากรณ์อากาศเพื่อการเกษตร ประกาศพื้นที่ประสบภัยแล้ง ข้อมูลบ่อน้ำบาดาล แหล่งน้ำ คาดการณ์โรคพืชและแมลง รวมถึงพืชทนแล้ง 10 ชนิด
ทีมวิจัยได้จัดการอบรมการใช้งานระบบให้แก่เจ้าหน้าที่รัฐและเกษตรกรในจังหวัดสุพรรณบุรีและมหาสารคาม รวมทั้งเผยแพร่โครงการให้กับหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องหลายแห่ง ซึ่งได้รับการตอบรับที่ดี อย่างไรก็ตาม มีข้อเสนอแนะให้พัฒนาระบบเป็นเว็บแอปพลิเคชันเพิ่มเติม เพื่อแสดงข้อมูลเชิงพื้นที่และเพิ่มฟังก์ชันการบริการต่างๆ
เพื่อต่อยอดความสำเร็จของโครงการในเฟสแรก ทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์จึงดำเนินโครงการ “พัฒนาระบบคาดการณ์และติดตามภัยแล้งด้านการเกษตรเชิงพื้นที่ด้วยเทคโนโลยีการรับรู้ระยะไกลและการเรียนรู้ของเครื่อง (เฟส 2)” โดยมีเป้าหมายในการพัฒนาแบบจำลองภัยแล้งด้านการเกษตร สร้างเว็บแอปพลิเคชันสำหรับเจ้าหน้าที่ ปรับปรุงโมบายแอปพลิเคชันสำหรับเกษตรกร และจัดการฝึกอบรมให้แก่เกษตรกรและเจ้าหน้าที่รัฐในพื้นที่ 5 จังหวัดนำร่อง
ผลสำเร็จของโครงการวิจัยนี้ช่วยเสริมสร้างความสามารถในการจัดการภัยแล้งอย่างมีประสิทธิภาพ โดยการบูรณาการข้อมูลจากหลายแหล่งและใช้เทคโนโลยีในการสร้างระบบที่สามารถคาดการณ์และติดตามสถานการณ์ภัยแล้งได้อย่างแม่นยำ ทำให้ทั้งเกษตรกรและเจ้าหน้าที่รัฐมีข้อมูลที่จำเป็นในการตัดสินใจและวางแผนรับมือกับภัยแล้งได้ดียิ่งขึ้น แสดงถึงความพยายามอย่างต่อเนื่องในการใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมเพื่อแก้ปัญหาภัยแล้งในภาคเกษตรของประเทศไทย ซึ่งสอดคล้องกับนโยบายและแผนแม่บทการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำของประเทศ รวมถึงแนวคิดการพัฒนาเศรษฐกิจแบบ BCG Model ที่สร้างผลกระทบเชิงบวกต่อภาคเกษตรกรรมของไทย ช่วยลดความเสียหายจากภัยแล้ง และส่งเสริมการใช้ทรัพยากรน้ำอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน
