น้ำผึ้งชันโรงเป็นผลิตภัณฑ์ธรรมชาติที่กำลังได้รับความสนใจอย่างมากในปัจจุบัน ทั้งในแง่ของการบริโภคและการวิจัยพัฒนา ด้วยคุณสมบัติพิเศษและประโยชน์ที่หลากหลาย ทั้งรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์ คุณค่าทางโภชนาการ และบทบาทสำคัญในระบบนิเวศ ในปี 2565 ประเทศไทยมีผู้เลี้ยงชันโรงกว่า 3,800 ราย สามารถผลิตน้ำผึ้งชันโรงได้มากกว่า 12 ตัน คิดเป็นมูลค่าทางเศรษฐกิจกว่า 20 ล้านบาท แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการพัฒนามาตรฐานและแนวทางปฏิบัติที่ดีในการผลิตน้ำผึ้งชันโรงคุณภาพสูง ผลการวิจัยที่ผ่านมาของทีมวิจัยเกี่ยวกับการยกระดับคุณภาพผลิตภัณฑ์จากชันโรงและการจัดทำมาตรฐานสินค้าจากผึ้งชันโรง เพื่อนำข้อมูลไปใช้ในการจัดทำเกณฑ์มาตรฐานน้ำผึ้งชันโรงของประเทศไทย ซึ่งขณะนี้อยู่ในระหว่างการจัดทำและได้รับการตอบรับอย่างดีจากเกษตรกรผู้เลี้ยงชันโรงในหลายภูมิภาค ทีมวิจัยได้มีการจัดอบรมแนวทางการเลี้ยงและปฏิบัติที่ดีให้แก่เกษตรกรกว่า 270 ราย ซึ่งผู้ที่ผ่านการอบรมจะสามารถนําใบรับรองไปประกอบการของ GAP ได้
อย่างไรก็ตามจากผลงานวิจัยข้างต้น พบการปนเปื้อนของจุลินทรีย์และสารปราบศัตรูพืชในตัวอย่างน้ำผึ้ง ซึ่งไม่เป็นไปตามมาตรฐานความปลอดภัย ปัญหานี้มีสาเหตุหลักมาจากการขาดความรู้และแนวทางปฏิบัติที่ถูกต้องของเกษตรกรในกระบวนการผลิต รวมถึงการขาดมาตรฐานเฉพาะสำหรับน้ำผึ้งชันโรง ซึ่งมีคุณสมบัติแตกต่างจากน้ำผึ้งทั่วไป
นอกจากนี้ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทยมีศักยภาพสูงในการพัฒนาการเลี้ยงผึ้งชันโรงเชิงพาณิชย์แม้ว่าปัจจุบันการเลี้ยงจะจำกัดอยู่เพียงในจังหวัดขอนแก่นและนครราชสีมา แต่ด้วยพื้นที่อันกว้างใหญ่และความหลากหลายของพืชพรรณในภูมิภาค ทำให้มีศักยภาพสูงในการขยายการผลิตน้ำผึ้งชันโรงคุณภาพสูง การส่งเสริมการเลี้ยงผึ้งชันโรงในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ดังนั้น การแก้ไขปัญหาคุณภาพและความปลอดภัย ควบคู่ไปกับการส่งเสริมการเลี้ยงผึ้งชันโรงในภาคตะวันออกเฉียงเหนืออย่างมีประสิทธิภาพ จึงเป็นความท้าทายสำคัญที่ต้องได้รับการจัดการ เพื่อพัฒนาอุตสาหกรรมน้ำผึ้งชันโรงของไทยให้เติบโตอย่างยั่งยืนและปลอดภัย
สำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (สวก.) ได้ให้การสนับสนุนโครงการวิจัย “ฟาร์มชันโรงต้นแบบ” ในจังหวัดขอนแก่น เพื่อยกระดับการเลี้ยงผึ้งชันโรงในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย โครงการนี้มุ่งเน้นการพัฒนาฟาร์มที่ได้มาตรฐาน GAP และผลิตน้ำผึ้งที่ปลอดภัยตามมาตรฐานระดับชาติ โดยทีมวิจัยได้จัดตั้งฟาร์มชันโรงต้นแบบและธนาคารชันโรงที่ “นา 3 ดี” ซึ่งจะทำหน้าที่เป็นทั้งศูนย์การเรียนรู้และธนาคารชันโรงสำหรับผู้ที่สนใจเริ่มต้นเลี้ยง นอกจากนี้ ทีมวิจัยยังได้พัฒนาสื่ออิเล็กทรอนิกส์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้บริโภคอย่างทั่วถึง ศูนย์การเรียนรู้แห่งนี้มุ่งมั่นที่จะให้ความรู้แบบครบวงจร ครอบคลุมตั้งแต่การเริ่มต้นเลี้ยงชันโรงไปจนถึงการผลิตน้ำผึ้งคุณภาพสูง รวมไปถึงขั้นตอนการขอรับมาตรฐานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนพัฒนาผลิตภัณฑ์น้ำผึ้งชันโรง “นา 3 ดี” ให้มีคุณภาพตามมาตรฐานทั้งในระดับชาติและนานาชาติ ซึ่งนับเป็นก้าวสำคัญในการยกระดับอุตสาหกรรมการเลี้ยงผึ้งชันโรงของไทยสู่ตลาดโลก ช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิตของเกษตรกรในพื้นที่ อีกทั้งยังเป็นการอนุรักษ์และส่งเสริมความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทยอีกด้วย
