การพัฒนาอุตสาหกรรมอาหารในประเทศไทยกำลังก้าวสู่มิติใหม่ผ่านโครงการ RAINS for Thailand Food Valley ภาคกลางที่มุ่งยกระดับพื้นที่ 5 จังหวัดในภาคกลาง ได้แก่ ปทุมธานี นครนายก ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี และสระแก้ว ให้เป็นศูนย์กลางการพัฒนาอุตสาหกรรมอาหารฟังก์ชั่นและซุปเปอร์ฟู้ด โดยเฉพาะการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากกล้วยและผักปลอดสาร ซึ่งเป็นวัตถุดิบท้องถิ่นที่มีศักยภาพสูง โครงการนี้ดำเนินการภายใต้ความร่วมมือของ 4 ภาคส่วนสำคัญ ได้แก่ ผู้ประกอบการ มหาวิทยาลัย สถาบันการศึกษาเครือข่าย และหน่วยงานภาครัฐและเอกชน เพื่อสร้างระบบนิเวศทางธุรกิจที่ยั่งยืนและครบวงจร
การขับเคลื่อนโครงการได้นำหลักการเศรษฐกิจหมุนเวียนและโมเดล BCG มาประยุกต์ใช้เพื่อสร้างความยั่งยืนตลอดห่วงโซ่คุณค่า โดยมุ่งเน้นการลดการสูญเสียอาหารและขยะอาหาร ควบคู่ไปกับการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ที่ตอบโจทย์ความต้องการของตลาด โครงการตั้งเป้าในการสร้างสรรค์เทคโนโลยี นวัตกรรม และต้นแบบผลิตภัณฑ์อย่างน้อยปีละ 10 เรื่อง ที่ได้มาตรฐานคุณภาพระดับสากล เพื่อยกระดับขีดความสามารถของวิสาหกิจชุมชนและอุตสาหกรรมอาหารในพื้นที่อย่างยั่งยืน การพัฒนานี้ไม่เพียงแต่จะช่วยเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้แก่ผู้ประกอบการ แต่ยังส่งเสริมความยั่งยืนของระบบเกษตรและสร้างความเข้มแข็งให้แก่กลุ่มเกษตรกรผ่านการเชื่อมโยงเครือข่ายและการรวมกลุ่มคลัสเตอร์อย่างมีประสิทธิภาพ
โครงการวิจัยมุ่งเน้นการแก้ปัญหาและสร้างมูลค่าเพิ่มจากผลผลิตทางการเกษตรที่ไม่ได้มาตรฐาน โดยเฉพาะกล้วยหอมตกเกรดซึ่งมักมีราคาต่ำและกลายเป็นของเสียในกระบวนการผลิต โดยมุ่งพัฒนาผลิตภัณฑ์แปรรูปที่หลากหลาย เช่น แป้งกล้วย น้ำเชื่อมกล้วย แยมกล้วย และกล้วยบด รวมถึงการใช้ประโยชน์จากส่วนที่มักถูกทิ้งอย่างเปลือกกล้วย ด้วยเทคโนโลยีที่ไม่ซับซ้อน ต้นทุนต่ำ และเหมาะสมสำหรับการขยายผลสู่เชิงพาณิชย์
เครดิตภาพ: “Banana Farm Chinawal” โดย ABHIJEET | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0
นอกจากนี้ทีมวิจัยยังได้ต่อยอดสู่การพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารออกฤทธิ์เชิงหน้าที่ (functional food) ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าสูงและมีโอกาสทางการตลาดที่น่าสนใจ แม้จะต้องใช้ต้นทุนการวิจัยและพัฒนาในระดับสูง แต่ผลตอบแทนทางธุรกิจมีความคุ้มค่า โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อสามารถจดสิทธิบัตรและครอบครองสิทธิ์ในการขายได้ ซึ่งสอดคล้องกับทิศทางการสนับสนุนจากภาครัฐในการยกระดับขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศแนวทางการพัฒนาผลิตภัณฑ์ครอบคลุมตั้งแต่การแปรรูปขั้นพื้นฐานไปจนถึงการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารฟังก์ชั่นที่มีคุณสมบัติเฉพาะทาง เช่น การพัฒนากล้วยพิวเร่สภาพคงตัวจากกล้วยหอมทองสุกตกเกรดด้วยเทคโนโลยีเฮอร์เดิล เครื่องดื่มเพิ่มพลังงานจากแป้งกล้วยหอมทอง กล้วยป๊อป และบราวนี่ดัชนีน้ำตาลต่ำ นอกจากนี้ ยังมีการใช้ประโยชน์จากส่วนที่มักถูกทิ้งอย่างเปลือกกล้วยมาพัฒนาเป็นเนื้ออบแห้งต้นแบบ ซึ่งนับเป็นนวัตกรรมที่ช่วยลดขยะอินทรีย์และสร้างมูลค่าเพิ่มได้อย่างน่าสนใจ
นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารฟังก์ชั่นสำหรับกลุ่มเป้าหมายเฉพาะ เช่น ผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงเป็นโรคต่อมลูกหมากโต ซึ่งเป็นการตอบสนองต่อแนวโน้มตลาดผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพที่กำลังเติบโต รวมถึงการศึกษาคุณค่าทางโภชนาการของผักเคลผงที่ผ่านกระบวนการแปรรูปด้วยวิธีการต่างๆ เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ต่อไป การดำเนินงานทั้งหมดนี้สะท้อนให้เห็นถึงความมุ่งมั่นในการพัฒนาอุตสาหกรรมอาหารอย่างครบวงจร ตั้งแต่การแก้ปัญหาวัตถุดิบตกเกรด การสร้างมูลค่าเพิ่ม ไปจนถึงการพัฒนาผลิตภัณฑ์นวัตกรรมที่ตอบโจทย์ความต้องการของตลาดและผู้บริโภคยุคใหม่
งานวิจัยนี้นับเป็นต้นแบบสำคัญของการบูรณาการความร่วมมือระหว่างภาครัฐ เอกชน และชุมชน ในการพัฒนาศักยภาพด้านการเกษตรและอุตสาหกรรมอาหารของประเทศ โดยมุ่งเน้นการใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อตอบสนองความต้องการของตลาดอาหารสุขภาพสมัยใหม่ ควบคู่ไปกับการส่งเสริมการอนุรักษ์ทรัพยากรและภูมิปัญญาท้องถิ่น นอกจากจะช่วยลดต้นทุนการผลิตและปัญหาสิ่งแวดล้อมแล้ว ยังก่อให้เกิดการสร้างงาน สร้างรายได้ให้แก่เกษตรกรและชุมชนอย่างยั่งยืน ผ่านการถ่ายทอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีที่เหมาะสม อันจะนำไปสู่การพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากที่เข้มแข็งและการเติบโตของอุตสาหกรรมอาหารฟังก์ชันของไทยให้สามารถแข่งขันได้ในตลาดโลกการต่อยอดงานวิจัยนี้ไปสู่การพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารฟังก์ชันและอาหารส่วนบุคคลที่มีคุณภาพสูง
จะช่วยยกระดับมาตรฐานอุตสาหกรรมอาหารไทยให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของพฤติกรรมผู้บริโภคในยุคปัจจุบัน ที่ให้ความสำคัญกับสุขภาพและความต้องการเฉพาะบุคคลมากขึ้น พร้อมทั้งสร้างโอกาสทางการตลาดใหม่ๆ ให้กับผู้ประกอบการไทยในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าเพิ่มสูง ตอบโจทย์เทรนด์อาหารแห่งอนาคตได้อย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน
