เห็ดปลวกหรือเห็ดโคนเป็นเห็ดที่มีรสชาติดี มีราคาแพงและเป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก เป็นเห็ดที่พบได้ทั่วไปในเขตร้อนของทวีปเอเชียและแอฟริกา เห็ดสกุลนี้มีการเจริญเติบโตอยู่ร่วมกันกับปลวก แบบพึ่งพาอาศัยกันและกัน โดยดอกเห็ดจะแตกดอกขึ้นมาจากปลวก ส่วนโคนของดอกเรียวยาว แตกตัวออกมาจากรวงปลวกที่มีช่องเล็กให้พอเติบโตได้ โดยในรวงปลวกนั้นมีธาตุอาหารที่สมบูรณ์ เพราะปลวกได้มีการกักตุนไว้เพื่อใช้เลี้ยงตัวอ่อนปลวก และในรวงนั้นก็จะมีสปอร์เห็ดตกค้างอยู่ด้วย ทำให้ค่อยๆ เจริญเติบโตเป็นเห็ดเล็กๆ ในรวงรัง หลังจากที่ปลวกใช้อินทรีย์วัตถุและธาตุอาหารเลี้ยงตัวอ่อนเพียงพอแล้ว เห็ดโคนก็จะค่อยดูดซึมอินทรียวัตถุและเติบโตขึ้นเป็นดอกเห็ด
เรามักจะพบเห็ดปลวกหรือเห็ดโคนได้ในช่วงหน้าฝน โดยทั่วไปมีเห็ดปลวกอยู่ด้วยกันหลากหลายชนิด แบ่งแยกตามรูปลักษณะของเห็ดที่แตกต่างกันไป เห็ดโคนแซมเบียถือว่าเป็นเห็ดปลวกขนาดใหญ่ที่สุด มีเส้นผ่าศูนย์กลางดอกถึง 60 เซนติเมตร น้ำหนักมากถึง 2.5 กิโลกรัมต่อดอก ในประเทศไทยเรานั้นพบว่าเห็ดในกาญจนบุรีและเพชรบุรีได้รับความนิยมสูง เพราะเล่าลือกันว่ารสชาติดีที่สุด มีราคาขายตั้งแต่ 100-500 บาท ขึ้นอยู่กับคุณภาพของเห็ดและความบานของเห็ดด้วย จึงนับได้ว่าเป็นเห็ดเศรษฐกิจตัวเอกที่ได้รับความสนใจในตลาดอย่างมาก
ปริมาณการงอกของเห็ดปลวกนั้น จะมีอัตราสัมพันธ์กันกับการเกิดของปลวกเพาะเลี้ยงที่พึ่งพากันอยู่บริเวณใต้ดิน หรือบริเวณพื้นที่รอบๆ ปลวก ส่วนใหญ่มักพบในป่าโปร่งที่ชุ่มชื้น ทั้งป่าเบญจพรรณและเต็งรัง รวมทั้งป่าดิบชื้น และในพื้นที่ทางตอนใต้ของไทยยังสามารถพบเห็ดปลวกได้ถึง 2 ครั้งต่อปี โดยโอกาสในการงอกนั้นขึ้นอยู่กับภูมิอากาศและสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกันไปครับ
โดยทั่วไปเราจะพบเห็ดปลวกในดินเหนียวทุกประเภท หรือดินร่วนปนทรายที่มีความชื้นสูงและมีเศษไม้จำนวนมาก บริเวณรังปลวกที่มีเห็ดโคนขึ้นอยู่จะมีความชื้นสูงมาก อุณหภูมิภายในรวงปลวกจะสูงกว่าอุณหภูมิภายนอกราว 1-2 องศาเซลเซียส
เห็ดโคนจะประกอบไปด้วย หมวกดอก อยู่ส่วนบนสุดของดอกเห็ด มีขนาดเล็กจนถึงขนาดใหญ่ เนื้อเยื่อต่างๆ จะมีสีครีมหรือขาวขุ่นอย่างเห็นได้ชัด ใต้ดอกจะมีครีบบางๆ ที่เป็นที่ผลิตสปอร์ รอจนสปอร์แก่เต็มที่แล้วร่วงหล่นแตกตัวเป็นเห็ดต่อไป
แม้ว่าเห็ดชนิดนี้จะเป็นที่นิยมขนาดไหนก็ตาม แต่เรายังไม่สามารถเพาะเลี้ยงเห็ดปลวกได้ในฟาร์ม เพราะเงื่อนไขในการเจริญเติบโตนั้นพึ่งพิงสิ่งแวดล้อมที่มีความซับซ้อนสูง มีเพียงวิธีการเดียวที่จะสามารถแพร่พันธุ์เห็ดปลวกได้ก็คือการอนุรักษ์รังปลวกเพาะเลี้ยงเห็ดไว้อย่างดี เพราะยิ่งรังปลวกมีน้อย เห็ดปลวกก็จะยิ่งลดน้อยไปด้วยนะครับ
